Covid-19 virüsünün hayatımıza girmesiyle şüphesiz bu durumdan en çok etkilenen gruplardan biri çocuklar oldu. Pandeminin başlamasıyla birlikte eğitime kısa süreliğine verilen ara vaka sayılarının artmasıyla okulların uzun süredir kapalı kalmasına ve öğrencilerin uzaktan eğitim almasına sebep oldu. Uzun sürenin ardından okullar açıldı ve yüz yüze eğitim başladı. Bu hızlı başlangıç kimi çocuk için heyecanlı kimi çocuk için kaygılı başladı. Çocuklar okullara döndü fakat artık ne okul kuralları, ne şartlar, ne de çocuklar eskisi gibi. Yapılan araştırmalarda pandemi gibi öngörülemez olayların çocuklar üzerinde kısa ve uzun dönemli olumsuz psikososyal etkileri olduğu bildirilmiştir. Bu durum da çocukların pandemiden önceki yaşamlarına dönmelerini zorlaştırmaktadır. Covid-19 virüsü ile birlikte çocukların yaşadığı izolasyon süreci akranları ile uzak kalmalarına ve sosyal etkileşimlerinin olumsuz seyretmesine sebep olmuştur bu da çocukların fiziksel, sosyal ve psikolojik iyilik hali üzerinde doğrudan risk oluşturmuştur (Di Giorgio, Di Riso, Mioni ve Cellini, 2020). Okulların açılması çocukların yaş gruplarına göre farklı bazı psikososyal etkiler yaşamasına sebep olabilir; bunlar;
Okul öncesi çocuklarda görebileceğimiz bazı psikososyal etkiler; davranış ve becerilerde gerileme, anne babaya aşırı yapışma ve ayrılamama, ağlama krizleri, uyku sorunları, iştahsızlık, yabancılardan aşırı korkma, çekingenlik, kaygı, kaygıya bağlı oluşabilecek psikosomatik belirtiler, uyum sorunu.
Okul çağındaki çocuklarda; huzursuzluk, saldırganlık, ebeveynlerine aşırı yapışma, belirgin konsantrasyon sorunları, yapması beklenen aktiviteleri yapamama, yaşa ve bilişsel gelişim düzeyine göre daha küçük yaşta çocuk davranışlarının sergilenmesi, temizlik ve hastalık kaygısı, kaygıya bağlı oluşabilecek psikosomatik belirtiler, uyum sorunu.
Ergenlerde görebileceğimiz bazı psikososyal etkiler; uyku ve yeme sorunları, aşırı huzursuzluk, saldırganlık, içe kapanma, üzüntü, yoğun kaygı, fiziksel ağrılar, davranış sorunları, aşırı baskı hissetme, başarısızlık hissi, uyum sorunu.
Çocuklar için okula tekrar başlamak, sosyalleşmek ne kadar heyecan verici olsa da uzun süredir devam eden izolasyon sürecinden yeni çıktıklarını bu yüzden hissedilen kaygıların, davranış değişikliklerinin, uyum sorunlarının, oluşabilecek psikosomatik belirtilerin normal olduğunu ve sabır gerektiren bir süreç olduğunu unutmayalım.
Peki bu konuda ebeveynler, öğretmenler, okul yönetimi olarak çocuklara nasıl destek olunabilir?
- Öncelikle çocukların bu değişen koşullarında oluşan hislerine kulak vermek, kaygılarını dinlemek ve anlamak atılabilecek en büyük adım olacaktır.
- Çocukların hemen eski tempolarına dönmelerini beklemek yerine zaman verilmelidir.
- Özellikle küçük yaş gruplarına oryantasyon ve kaynaştırma programları düzenlenmelidir.
- Kaygı hissine sebep olan en büyük etkenlerden biri belirisizliktir bu yüzden çocukların kafalarındaki soru işaretleri giderilmeli belirsizlikler konuşarak ortadan kaldırılmalıdır.
- Çocukların yaş gruplarına göre virüsten nasıl korunacakları, maske, mesafe ve hijyen kurallarına nasıl uyacakları anlatılmalı yeni oluşan kuralların ne için ve neden koyulduğu ile ilgili net ve anlaşılır bilgiler verilmeli kafa karışıklıkları ortadan kaldırılmalıdır.
- Okullarda çocukların psikolojik sağlamlıklarını güçlendirebilecek etkinlikler yapılmalı ve bu konuda psikologlar ya da psikolojik danışmanlar gibi alanında uzman kişilerden destek istenmelidir.
- Uyum sorunu, huzursuzluk, saldırganlık, uyku sorunu, yeme sorunu ve kaygının zamanla azalmaması ya da artması durumunda bir uzmana danışılmalıdır.
- En önemlisi çocukların yaşadığı bu önemli değişimi daha kolay atlatmaları için sabır ve anlayışla destek olunmalıdır.
Kaynaklar:
AKOĞLU G., & KARAASLAN T. (2020). COVID-19 ve İzolasyon Sürecinin Çocuklar Üzerindeki Olası Psikososyal Etkileri. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 99-103.
ÇAYKUŞ E., & ÇAYKUŞ T. (2020). COVID-19 PANDEMİ SÜRECİNDE ÇOCUKLARIN PSİKOLOJİK DAYANIKLILIĞINI GÜÇLENDİRME YOLLARI: AİLELERE, ÖĞRETMENLERE VE RUH SAĞLIĞI UZMANLARINA ÖNERİLER. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD) Eurasian Journal of Researches in Social and Economics (EJRSE), 95-113.
National Child Traumatic Stress Network and National Center for PTSD, Psychological First Aid: Field Operations Guide, 2nd Edition. July, 2006.
COVID-19 ve ÇOCUKLAR: https://psikiyatri.org.tr/uploadFiles/2420201236-cocuklarCOVID.pdf
