Yaşlanmak bir dağa tırmanmak gibidir

çıktıkça yorgunluğunuz artar nefesiniz daralır

ama görüş açınız genişler.’’

I. Bergman 

     Dünya literatüründe psikoloji alanında çok çeşitli araştırmalar yapılmıştır ve yapılmaya devam etmektedir. İnsanın gelişim dönemleri ise sayısız literatür araştırmasına konu olmuş önemli başlıklardan olup, gelişim dönemlerinden çocukluk, ergenlik, yetişkinlik belki de en çok duymaya alışık olduğumuz dönemlerdir. Ancak, ömrün o güzel bilgelik çağı, o kıymetli seneler gereken ilgiyi görmemiş ve yazık ki göz ardı edilmiştir. Hangi dönemden bahsettiğim, bilgelik çağı denildiğinde anlaşılmış olmalı. Evet, doğru tahmin! Yaşlılık dönemi ve bu dönemin psikolojik süreçlerinden bahsedeceğiz, yazının büyük bir kısmında ise yaşlılık döneminden ziyade bilgelik dönemi demeyi tercih edeceğim. 

     Dünyada birçok ülkede olduğu gibi bizim ülkemizde de yaşlı nüfus giderek artmaktadır. Bu artış, elbette, bu alana olan ilgiyi yavaş yavaş attırmış olup bu dönemin fizyolojik süreçlerinin yanında psikolojik süreçlerinin de anlaşılması önem kazanmıştır. Şimdi bir soru; Yaşlılığı nasıl hayal edersiniz? Yaşlanmak nedir? Aklınıza kasvetli bir hastane odasında ağrılar içinde yaşamın sona ermesini bekleyen biri mi geldi; yoksa eski fotoğraflara bakarak göz yaşı döken bir kişi mi; belki de; sallanan sandalyesine oturmuş huzurla bahçede koşuşturan çocukları seyreden biri… Bakın Platon yaşlılığı nasıl açıklamış; ‘’Yaşlılık duyguların dinlenmesi, özgürlük çağıdır” ve eklemiş; “Bilinçli yaşanılan bir gençlik ve orta yaşlılık, yaşlılığa hazırlanmanın en iyi yoludur. Bilgelik ve huzur kapılarını açabilecek tek doğru davranış budur” Duyguların dinlenmesi, özgürlük çağı, bilgelik…

     Ebnev Von Eschenbach ise şöyle söylemiş; ‘’İnsan gençliğinde öğrenir, yaşlılığında anlar…’’ Ne kıymetli bir söz. Öğrendiğimiz şeyleri anlamadıktan, içselleştiremedikten sonra neye yarar? İşte yaşlılık dönemi diye adlandırılan bu bilgelik dönemi aslında öğrendiğimiz şeyleri gözden geçirme, anlama ve yorumlama dönemidir bir bakıma. Hayattan öğrendiklerini gözden geçirmek, anlamak bazen acı verici olabilir. Geçmişin yaralarını sarmak her zaman kolay olmayabilir. Bu noktada yaşlılık döneminde görülebilecek psikolojik sıkıntılardan bahsetmek isterim.

     Bir yandan geçmişin hesaplaşmaları sürerken bir yandan yavaş yavaş kaybedilen eski güç, kuvvet… Belki yitirilen hayat arkadaşı, akraba belki de en yakın dost… Bu gibi sebeplere bir de çeşitli hastalıklar da eklenirse, yaşlılık dönemi depresyonunu farkında olmak gerekir. Bilgelik çağındaki kişilerde sıklıkla görülebilen psikolojik rahatsızlık, maalesef ki depresyon. Bu süreçte yaşanan depresyon semptomları, yaşamın diğer evrelerindeki depresyon semptomlarından farklı değildir. Kişi mutsuz, çökkün hisseder. Karamsardır ve kendini suçlama eğilimindedir. Bu dönem depresyonlarında daha fazla öne çıkan durum ise ‘keşkelerdir’. Yukarıda da belirttiğim gibi, bilgelik çağı hayatı gözden geçirme, anlama ve yorumlama çağı. Bu yorumların arasına keşkeler girmesi (keşke daha iyi bir evlat, anne, baba olsaydım gibi) kişiyi depresif duygu durumuna sürükleyebilir. 

     Peki, bizler; çocuklar, genç yetişkinler ve yetişkinler olarak, neleri farkında olmalıyız?  Öncelikle, bilgelik dönemi kişiler; yani büyüklerimiz bizlerden çok daha geniş tecrübeye ve birikime sahiptirler. Dolayısıyla bu yaşam tecrübesi en başta saygıyı hak eder, onlara gereken değeri verelim. Bir diğer önemli nokta ise içinde bulundukları kompleks süreci farkında olmaktır; unutmayalım ki kayıplar yaşamak, hayatı gözden geçirmek, eskiyi özlemek gibi karmaşık süreçleri bir arada yaşamak kolay değildir. Bu sebeple, çevremizdeki bilgelik çağı kişilerin ruhsal süreçlerine karşı hassas olalım. Gerektiği takdirde, psikolojik destek almaya yönlendirelim.  Ve belki de onlar için yapılacak en önemli şey; onları hatırlamak, ziyaret etmek ve sevgimizi göstermektir. 

Kaynaklar:

Karakaş, S.& Durmaz, H. (0cak, 2017). OLD AGE PERIOD PSYCHOLOGICAL FEATURES AND MORALE. Kocatepe Tıp Dergisi, 18:32-36

Yerli, G. (October 2017). YAŞLILIK DÖNEMİ ÖZELLİKLERİ VE YAŞLILARA YÖNELİK SOSYAL HİZMETLER. Article in Journal of İnternational Social Research.  doi:DOI: 10.17719/jisr.2017.1979

Yaşlı Psikolojisi ve Onları Anlama Yolları. (2017, April 10). Yararlanıldı; https://www.acibademmobil.com.tr/yasli-psikolojisi-ve-onlari-anlama-yollari/