Göç, kişilerin gelecek yaşantılarının tamamını veya bir kısmını geçirmek üzere, sürekli ya da geçici bir süre için bir yerleşim ünitesinden bir başkasına yerleşmek amacıyla yaptıkları coğrafi yer değiştirme olayını kapsayan sosyal bir değişim sürecidir. Göçün isteğe bağlı göç, zoraki göç, devamlı ya da geçici göç, transit göç, illegal (yasadışı) göç, zincirleme göç aşamalı-aşamasız göç gibi birçok türünden söz edilmektedir (Bademli, Tuzcu, 2014).
Yaşanan göç ile birlikte bireyler, stresli yaşam olayları, önemli sosyal değişiklikler ve kişinin sahiplendiği kültürün etkisiyle zor zamanlar geçirebilmektedirler. Başka bir ülke de yeniden bir yaşam kurmaya çalışmak, oradaki sisteme uymak, iş ve ev bulmak, kültüre adapte olmak zorlayıcı olabilmektedir. Yeni yerleşilen yerde yalnızlık duygusu, sosyal rollerdeki değişim, kültürel norm ve değerlerdeki belirsizlik ve bunun yol açtığı kültürel şok psikolojik olarak bireyleri etkilemektedir.
Başka bir ülkede var olurken, yalnızlık, kayıp, özlem, suçluluk, utanç, ayrılık ve kayıp, keder, dil bozulması, değer kaybı, aşağılık, kimliksizlik, köksüzlük, acılık, şüphe, önyargı - önyargılı olmak, önyargılı hissetmek, günah keçisi gibi hissetmek gibi duygular zaman zaman yaşanabilir.
Bireylerin adapte olabilmesi ise, sosyo kültürel, ekonomik ve psikolojik olarak iyi olma halinden etkilenir. Göç edilmiş olan ülkede istihdamla ilgili deneyim kazanmak; statü kaybına, ne kadar süredir işsiz olunduğuna, statülerin hareketliliğine, daha önceden ne iş yapıldığına bağlıdır. Psikolojik rahatsızlıkların görülmesi ise yabancılaşmaya, benlik kavramının bireydeki güçlülüğüne, stresle başa çıkabilme becerisine dayanır.
Ülke değiştirmek her birey için farklı etkiler, duygusal değişimlere sebep olabilir. Ağır duygusal yaşantılar yaşayıp yaşamamak bireylerin geçmiş yaşantılarına, stresle baş etme şekillerine, çevreden alabildikleri desteğe, gelecekle ilgili istekleriyle yakından ilişkilidir.
Ülke değiştiren göçmenler 5 aşamadan geçmektedirler:
- Balayı (Honeymoon) Aşaması; yeni bir ülkeye gelmek, iyi şartlarda yaşamayı hayal etmiş olmak, her şeyin pozitif algılandığı aşamadır.
- Reddedilme; bu evrede yeni gelinen ülkenin eksilerininde fark edildiği, kendi ülkende yapabildiğin ancak geldiğin ülkede belli şartlar altında yapabildiğini, sahip olabildiğini fark etmek. Örnek olarak iyi iletişim kuramadığın için istediğin ya da yapabileceğin işe kabul edilmemek yada ev kiralama şartlarının farklılıkları gibi.
- Geri Çekilme; gidilen ülkenin bazı koşullarının fark edilmesi ve başarısız hissetme, şikayet ve pişmanlık duygularının hissedildiği dönemdir. kendi alanlarını, kendi kültüründe ki insanları çevrede yaratmaya başlamak bireylerin yaptığı bir destek biçimidir.
- İyileşme, Kabullenme ; gidilen bölgedeki düzene ayak uydurulmaya başlanmış, bağların kurulmaya başlandığı, iletişimin daha iyi bir noktada olduğu dönemdir.
- Tersine Şok; artık göç edilen ülkenin insanı haline gelmek ve kendi ülkendeki normal gelen şeylerin ters gelmeye başlamasıdır. Bireyler kendi ülkelerine ziyarete gittiklerinde, göç edilen ülkedeki gibi davranmaya o şekilde hareket etmeye başladıklarında bocalanan dönemdir. (Oberg, 1960)
Bu nokta da her durum ya da yaşantı her birey için travmatik olmak zorunda değildir. Ancak her göçmen belli bir takım psikolojik aşamalardan geçer. Bireylerin çocukluk yaşantıları, çocukluklarında aldıkları destek, benlikleriyle bütünleşebilmesi, daha önce yaşadıkları travmatik durumların farkında olarak duygularını fark etmesi, psikolojik ihtiyaçlarına yönelik adımlar atabilmesi, bulundukları çevreden destek alabilmesi ya da destek alabilecekleri ortamlara yönelmesiyle bu süreçler daha sağlıklı bir şekilde sürdürülebilir.
Kaynak:
Oberg, K. (1960). Cultural shock: Adjustment to new cultural environments. Practical anthropology, (4), 177-182.
Tuzcu, A., & Bademli, K. (2014). Göçün psikososyal boyutu. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 6(1), 56-66.
Kristal-Andersson, B. (2000). Psychology of the refugee, the immigrant and their children: Development of a conceptual framework and application to psychotherapeutic and related support work. Lund University.
Aycan, Z., & Berry, J. W. (1996). Impact of employment-related experiences on immigrants' psychological well-being and adaptation to Canada. Canadian Journal of Behavioural Science/Revue canadienne des sciences du comportement, 28(3), 240.
