Sosyal fobi (Toplumsal Kaygı Bozukluğu) dendiğinde aklınıza ilk ne geliyor? Utangaçlık, çekingenlik, heyecanlanma, veya gerginlik mi? Evet, tüm bunlar sorumuzun cevabı olabilir. Çoğu zaman yaşadığımız her utangaçlığı, çekingenliği, gerginliği, kaygı kökenli duygu ve düşünceleri sosyal fobi ile bağdaştırma eğilimindeyiz. Süreç saydığım kavramları içerse de daha pek çok detaya sahip bu yüzden sizlerle birlikte Sosyal Fobi Nedir?, Sosyal Fobi Belirtileri Nelerdir?, Sosyal Fobi Neden Ortaya Çıkar?, Psikoterapi’nin Sosyal Fobi Üzerindeki Başarılı Etkileri Nelerdir? sorularını cevaplandıracağız.
Sosyal fobi, bir diğer adıyla Toplumsal Kaygı Bozukluğu, bir tür kaygı bozukluğudur. Kaygı nedeniyle başkalarıyla bozulan sosyal ilişkiler sosyal fobiyi içinde barındırır (Stravynski, 2014). Bazı ortamlarda başkaları tarafından çok eleştirileceğini düşünmek, bu ortamlardan korkmak ve olabildiğince kaçınmaya çalışmak, böyle ortamlarda yüksek kaygı duymak, aşağılanacağına olan inanç, utanma, endişe duyma gibi reaksiyonlar sosyal fobinin ne olduğunu tanımlamada bizlere yardımcı olur (Dilbaz, 1997). DSM V’e göre sosyal fobi’nin toplumda görülme oranı %3 ile 13 arasıdır (APA, 2017). Belirtilerinde 6 ay ve daha fazla süre ile toplumsal herhangi bir durum karşısında;
-Sıkıntı ya da yeti eksikliği (Morrison, 2019)
-İş veya eğitim ile ilgili işlevsellik bozukluğu (Morrison, 2019)
-Sosyal ve kişisel işlevlerde bozulma (Morrison, 2019)
-Sosyal ortamlarda eleştirileceğine dair, rezil olacağına veya gülünç duruma düşeceğine dair kaygı ve korku duyma
-Mükemmeliyetçiliğe dair yetersizlik ve çekingenlik hissi
barındırıyorsanız sosyal fobi’ye sahip olabilirsiniz. Fiziksel belirtilerine baktığımızda yine toplumsal bir durum karşısında terleme, titreme, ağız kuruluğu, çarpıntı veya nefes darlığı, yüz kızarması gibi belirtiler ile karşı karşıya kalabiliyoruz.
Sosyal fobi’nin neden ortaya çıktığına dair psikoloji’nin pek çok ekolünden bakış açılarına sahibiz, bunların bazılarından bahsetmek sosyal fobi’yi özümserken bizlere yardımcı olabilir. Psikanalitik yaklaşım ile ilgili verilerde; utanç yaşantıları, suçluluk duyguları ve ayrılma anksiyetesi bu yaklaşımın temel başlıklarıdır. Utanç yaşantılarının temelinde onaylanmamak ve beğeni görmemek yatıyor ve buradan yola çıkarak sosyal fobi’nin ortaya çıkmasında önemli bir etken olabilir.
Sosyal fobisi olan bireyler bilinçdışı bir şekilde mükemmeliyetçilik konusunda saldırgan davranışlar sergileyebiliyorlar bu da bizleri suçluluk duygusuna sahip olunduğuna ulaştırıyor. Sosyal fobiye sahip bireyler her özgürleşmeyi bir ayrılıkla bağdaştırma eğilimine sahip olabilirler ve bu da ayrılma anksiyetesinin ortaya çıkmasına neden olur (Türkçapar, 1999). Kognitif Model’de; birey çevresine karşı yoğun bir olumlu intiba bırakmak isterken bunu başarabileceğine olan güven yoğunluğu ise bir o kadar düşüktür (Türkçapar, 1999). Bilişsel Davranışçı Model’de ise sosyal fobi’nin etiyolojisi üçe ayrılıyor; doğrudan koşullanma, gözlemsel öğrenme, ve bilgi aktarımı. Travmatik sosyal yaşantıların sosyal fobinin oluşumunu ve tetiklenişini artırdığını düşünen davranışçı model, bozukluğun ortaya çıkmasında ve devam etmesindeki bilişsel süreçleri içinde barındırdığı için sosyal fobinin tedavi sürecinde terapi yöntem ve ekolleri arasında en çok kullanılandır (Türkçapar, 1999). Psikoterapinin sosyal fobiye olan olumlu etkisini yadsıyamadığımız gibi, ilaç kullanımı da tedaviye eklendiğinde tedavinin başarı oranının çok daha yüksek olduğu biliniyor.
Diğer tüm psikolojik ve fizyolojik rahatsızlıklara sahip olmak gibi sosyal fobiye sahip olmak da oldukça normal fakat bu tanıya sahip olduğunuza bir profesyonelden yardım aldıktan sonra emin olmanız en doğru yol olacaktır. Eğer sosyal fobiye sahip bir bireyseniz yardım alma konusunda destek istemek sizin için biraz zorlayıcı bir süreç olabilir fakat profesyonel bir terapinin size sunacağı önyargısız psikolojik desteği düşündüğünüzde yardım almak konusunda biraz daha rahat hissedebilirsiniz. Belirtileri gösterdiğinizi düşünüyor ve bu durumdan rahatsız oluyorsanız profesyonel bir psikiyatrist ya da psikoloğa gittikten ve şikayetlerinizi belirttikten sonra tanınıza uygun bir psikoterapi hizmeti almak sosyal fobinizi yenmenize olanak sağlayacaktır.
Kaynaklar:
Dilbaz, N. (1997). Sosyal fobi. Psikiyatri Dünyası, 1, 18-24.
Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5. (2017). Arlington, VA: American Psychiatric Association.
Sosyal Fobi Belirtileri. (n.d.). Retrieved December 19, 2020, from
https://npistanbul.com/eriskin-psikiyatri/sosyal-fobi-belirtileri .
Sosyal Fobi. (n.d.). Retrieved December 20, 2020 from
https://www.psikiyatri.org.tr/halka-yonelik/26/sosyal-fobi .
Stravynski, A. (2014). Social Phobia: An Interpersonal Approach. Cambridge University Press.
Türkçapar, M. (1999). Sosyal Fobinin Psikolojik Kuramı. Klinik Psikiyatri, 2, 247-253.
https://jag.journalagent.com/kpd/pdfs/KPD_2_4_247_253.pdf
