Dünya üzerinde şiddetle karşılaşmamış, şiddete tanık olmamış, şiddete maruz kalmamış, şiddet kültürünü beslememiş, şiddet uygulamamış veya bunlardan sadece biriyle dahi olsa muhattap olmamış bir canlı var mıdır diye düşündüm bu yazıyı yazmaya başlamadan önce, cevabım ise hayır oldu. Yaşamlarımız boyunca farkında olmadan veya olarak şiddet ile bir tanışıklığımız oluyor. Şiddetle karşı karşıya olduğumuzu fark ettiğimiz zaman kısmen daha güvenli bir alana sahip olma ihtimali doğuyor fakat eğer maruz kaldığımız, uyguladığımız, tanık olduğumuz veya beslediğimiz şeyin şiddet olduğunu bilmiyorsak güvenli bir alandan bahsetmek daha da zorlaşıyor. Tam olarak bu yüzden sizlere şiddetin çeşitli yüzlerini anlatmak istiyorum.

      Şiddetin uygulanış biçimine baktığımızda genelde güçsüz olana karşı sergilenen bir güç gösterisi olduğunu görüyoruz. “Üstün” olan kişinin kendisinden “güçsüz” olana çeşitli şekillerde gösterdiği olumsuz davranışlar bütününü “şiddet” olarak tanımlayabiliriz. Dünya üzerinde dezavantajlı olarak sayılabilecek gruplar şiddete daha fazla maruz kalma riski taşıyor (Şalcıoğlu, 2021). Peki kim bu dezavantajlı gruplar? Kadınlar, çocuklar, LGBTQI+ bireyler, hayvanlar, yaşlılar, engelliler, azınlıklar… Maruz bırakan tarafa geldiğimizde bu çoğunlukla erkek bireyler oluyor (Genç, 2019). Erkeklerin kadınlara göre daha fazla şiddet eğilimi olduğu ve şiddet uyguladığı bilimsel bir bulgu.

     Araştırmalarda erkek ve kadın arasında varoluş, zeka, yetenek alanlarında önemli anlamlı farklar bulunamamasına rağmen neden erkekler bu denli fazla şiddet eğilimine sahip sorusunun pek çok cevabı var, bunu başka bir blog’da yazalım. Eğer gerekli bireysel, toplumsal ve siyasal aksiyonlar alınmıyorsa şiddet katlanarak artıyor, önüne geçilemez bir hal alarak normalleşiyor. Şiddeti normalleştirmemek bireysel olarak en önemli sorumluluklarımızdan biri olsa gerek. Şiddeti normalleştirmemek için türlerine hakim olmak bize yardımcı olabilir. Hem fiziksel, hem cinsel, hem ekonomik, hem psikolojik, hem de siber anlamda çeşitli şiddet türleri var (Polat, 2016). Tüm şiddet türlerinin ortak özelliği şiddeti uygulayan kişinin davranışlarını bir diğerini kontrol etmek, aşağılamak, küçük düşürmek, denetim altında tutmak, veya cezalandırmak amacıyla yapıyor olmasıdır.

     Fiziksel şiddet, beden gücünü kullanarak bir diğerinin üzerinde olumsuz etkiler yaratma olarak tanımlanabilir. Çoğu zaman gözle görülebilir hasarlar bırakan bu şiddet türü kendini tokat atmak, ısırmak, tekmelemek, eşya fırlatmak, yumruk atmak, boğmak, bıçaklamak, silah kullanarak yaralamak veya öldürmek vb. şekillerde gösterebilir (Mor Çatı Kadın Sığınağı Vakfı, 2022).

     Cinsel şiddet, kişinin rızası olmadan cinsellik ile ilgili herhangi bir davranışın kişiye dayatılmasıdır. Tecavüz etmek, kişinin rızası olmadan istemediği herhangi bir cinsel eyleme zorlamak – dokunmak – okşamak, cinselliği bir ceza veya ödül olarak kullanmak, seks işçiliği yapmaya zorlamak, bir başka kişiyle cinsel ilişkide olmaya zorlamak, cinsel içerikli herhangi bir görüntü izlemeye veya çekmeye zorlamak, cinselliği sadece kendi zevklerine odaklanarak yaşamak, partnerinin ihtiyaçlarını görmezden gelmek, teşhircilik yapmak, sözle veya fiziksel olarak taciz etmek, onay olmaksızın çıplak – cinsellik içeren görüntüler çekmek ve yaymak, cinsellikle veya cinsel görüntülerle tehdit etmek – korkutmak, kadın ya da erkek bedenini aşağılayacak şekilde konuşmak veya küfür etmek gibi pek çok zararlı eylemi içerir (Mor Çatı Kadın Sığınağı Vakfı, 2022).

     Ekonomik şiddet, kişinin ekonomik özgürlüğünün kısıtlanması veya yok edilmesi olarak tanımlanabilir. Her şiddet türünde olduğu gibi bu şiddet türüne de daha çok dezavantajlı gruplar maruz kalıyor. Maddi gücü ve üstünlüğü şiddet aracı olarak kullanmak, kişinin çalışmasını veya meslek edinmesini engellemek, gelire el koymak, borçlandırmak, birikimine engel olmak, düşük miktarda para ile hayatını sürdürmeye zorlamak, kişinin maddi gelirini sömürmek ekonomik şiddet örnekleri arasında yer alıyor (Mor Çatı Kadın Sığınağı Vakfı, 2022).

     Psikolojik şiddet, tüm şiddet türleri arasında en zor fark edilen şiddet türü olabilir, bireyler aşağılanmaya, kısıtlanmaya, hakaret edilmeye, eleştirilmeye alıştıysa bunu ilişkilerin normal bir rutini olarak görmeye başlamış olabilir. Psikolojik şiddet çoğunlukla diğer şiddetlerin başlangıcını temsil eder, fiziksel – ekonomik – cinsel – siber şiddetin olduğu yerde çok yüksek ihtimalle psikolojik şiddetin zaten varoluşu kaçınılmazdır. Somut bir kanıt oluşturmaksızın insanın ruh dünyasında, benliğinde ciddi yaralar açabilen bir şiddet türüdür. Duygusal ihtiyaçları karşılamamak, istediklerini yaptırmak amacıyla tehdit etmek – küçük düşürmek – aşağılamak, suçlu hissettirmek, hasta hissettirmek, hakaret etmek, alay etmek, surat asmak, küsmek, küfür etmek, kıskanmak ve kısıtlamak, yapılması imkansız taleplerde bulunmak ve gerçekleştirmeye zorlamak, sahip olduklarıyla tehdit etmek psikolojik şiddet göstergeleridir (Mor Çatı Kadın Sığınağı Vakfı, 2022).

     Siber şiddet (dijital şiddet), teknoloji kullanımının artması ve sosyal ağların yayılmasıyla birlikte ortaya çıkmış bir şiddet türüdür. Israrcı şekilde mesaj göndermek veya aramak, çeşitli uygulamalarla kişinin konumunu takip etmek, iletişim bilgilerini kişinin rızası dışında dağıtmak başkalarına vermek, sosyal medya hesaplarını karıştırmak, kamera ile gizli kayıt almak ve kayıtları yaymak ile tehdit etmek gibi eylemler siber şiddet göstergesidir (Mor Çatı Kadın Sığınağı Vakfı, 2022).

     Tabii ki tüm bu şiddet türlerinin her detaylı eylemini belirtmek pek mümkün değil çünkü şiddet tahmin edemediğimiz şekillerde kendini gösterebilir. Daha detaylı bilgiler için Mor Çatı Kadın Sığınağı Vakfı’nın “Şiddet Biçimleri” yazısını okumanızı öneririm. Bazen maruz kaldığımız veya uyguladığımız davranışın şiddet olduğunu bilemez, düşünemez, anlamlandıramayız. Bu anlamlandıramama kendi hayatımızda ve başka insanların hayatlarında çok ciddi travmalara sebep olabilir. Şiddet sonrasında çeşitli psikolojik ve fiziksel rahatsızlıklar baş gösterebilir, insanların bedenlerinde ve ruhlarında kalıcı hasara sebep olabilir. Şiddeti fark etmek önüne geçmenin ilk adımıdır, siz de şiddeti ve türlerini fark ederek hem kendi hayatınızda hem de başkalarının hayatında kalıcı güvenli alanlar yaratma şansını yakalayabilirsiniz. 

Referanslar:

Genç, Y., Altıparmak, İ. B., & Gündüz, D. U. (2019). Kadına yönelik şiddetin erkekler 

tarafından değerlendirilmesi: Sakarya örneği. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal 

Bilimler Dergisi, 21(2), 391-408.

Mor Çatı Kadın Sığınağı Vakfı. (2022). Şiddet Biçimleri. 

https://morcati.org.tr/siddet-bicimleri/ 

Polat, O. (2016). Şiddet. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları 

Dergisi, 22(1), 15-34.

Psikolojik Şiddet Nasıl Biter? / Prof. Dr. Ebru Şalcıoğlu / TEDxAntalyaWomen 

https://www.youtube.com/watch?v=brFl4qXiS-k

Okuma Önerisi

https://datem.com.tr/blog/kadina-yonelik-siddet-ve-psikolojik-etkileri/