Ebeveynler, çocukların yaşamında önemli bir role sahiptir. Çocuklar öğrenmelerinin başlangıç noktası aile ortamı sayılır. Bu anlamda ebeveynlerin eğitime olumlu katkısı kaçınılmaz olmaktadır. Ebeveynlerle etkileşimler gerçekleştirilerek çocuklar bazı becerileri kazanırlar. Bu becerilerden birçoğu ileriki sonraki yıllarda okulda kazanılacak olan beceri ve davranışların da ilk adımıdır (Tavil & Karasu, 2013).

     Çin’in Wuhan kentinde başlayan ve tüm dünyayı etkisi altına alan Covid-19 pandemisinin sosyal, siyasal, ekonomik ve psikolojik yansımaları yaşamımızın ortasına aniden konumlanan inkar edilemez bir gerçeklik olmuştur (Aşkın, Bozkurt & Zeybek, 2020). Covid-19 pandemisi, bir kriz durumu olarak dünyadaki tüm bireyleri birçok açıdan etkilemiş ve gelecekte de etkilemeye devam edeceği öngörülmektedir (Savi & Uzun, 2021).

     Pandemi; bir salgının belirli bir bölgenin de dışına taşarak, büyük bir nüfusu ve hatta bütün bir insanlığı etkilemeye başlaması olarak ifade edilmektedir (Aslan, 2020). Salgın hastalıklar, dünyada milyonlarca insanı enfekte ederek büyük bir nüfusda, binlerce ölüm ve geniş çaplı hasarlara neden olmaktadır. Tarihsel bağlamda baktığımızda salgın hastalıkların en bilineni, 14. yüzyılda, ‘Kara Ölüm’ adıyla ortaya çıkan vebadır. Kara Ölüm, Avrupa nüfusunun yarısının ölümüne neden olmuştur (DeWitte, 2014; Ross, Olveda ve Yuesheng, 2014; akt., Erol & Erol, 2020). Günümüzde ise, Çin’in Hubei eyaletinin en büyük şehrinden biri olan Wuhan’da ortaya çıkan yeni tip koronavirüs (SARS-CoV-2), diğer bir ifade ile Covid 19, milyonlarca insanı etkileyerek dünya geneline yayılan salgın hastalıklardan birisi olarak gösterilmektedir (WHO, 2021). Dünya sağlık örgütünün 29 Ağustos 2021 verilerine göre dünyada toplam yeni tip koronavirüs vaka sayısı 216 Mn kişi iken, 4.49 Mn kişi i ise virüsten hayatını kaybetmiştir (WHO, 2021). Türkiye’de ise, 29 Ağustos 2021 tarihi itibariyle toplam vaka sayısı 6.039 Mn iken 52.860 kişi virüsten dolayı hayatını kaybetmiştir. (Sağlık Bakanlığı, 2021).

     Pandemi tüm dünyada sağlık sistemi başta olmak üzere ülke ekonomilerini ve eğitim sistemlerini derinden etkilemiştir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), yeni tip koronavirüsü, pandemi ilan etmesiyle birçok ülke, virüsün yayılım hızını azaltmak için örgün eğitime ara vermiş ve okulları geçici olarak kapatarak uzaktan eğitim sistemine geçmişlerdir (Gilani, 2020; akt., Erol & Erol, 2020). Uzaktan eğitime geçiş ile birlikte öğrenciler okul ortamlarının uzaklaşmak zorunda kalmışlardır (Erol & Erol, 2020).

     Okul ortamı öğrencilerin sağlıklı davranışları sergilemelerine yardımcı olmaktadır. Dolayısıyla okulların kapalı olması olumsuz sağlık sonuçlarına neden olabilmektedir (Brazendale, ve diğ., 2017; akt., Erol & Erol, 2020). Bazı araştırmalar, uzun süreli okul kapanmalarıyla birlikte, karantina dönemlerinin öğrencilerin fiziksel, zihinsel, ruhsal ve psikolojik sağlığı üzerinde olumsuz etkileri olabileceğini göstermektedir (Brazendale ve diğ., 2017; Brooks ve diğ., 2020; akt., Erol & Erol, 2020). Karantina dönemlerinde bazı öğrencilerin okul zamanında kolaylıkla erişebilecekleri eğlenceli, zenginleştirici etkinliklere erişiminin zorlaşmasından öğrencilerin psikolojisi etkilenebilmektedir (Stewart Watson ve Campbell, 2018; akt., Erol & Erol, 2020).

   Erol ve Erol (2020), yaptıkları bir çalışmada yeni tip koronavirüs pandemisi sürecinde ilkokul öğrencilerinin deneyimlerini, yaşantılarını ve davranışlarını, ebeveynleri gözünden incelemişlerdir. Bu çalışmanın sonuçlarına göre pandemi sürecinde öğrencilerde ve ebeveynlerinde çeşitli korku ve kaygıların geliştiği belirlenmiştir. Bu korku ve kaygının gelişmesinde rol oynayan faktörlerin başında koronavirüsün nasıl bulaştığına ilişkin ampirik bilgilerin yetersiz olması, medya ve sosyal medyada koronavirüsün bulaşmasına yönelik yapılan haberler gelmektedir.

     Pandeminin ortaya çıkışı ve vaka sayılarının giderek artışıyla toplumdaki tüm bireylerde olduğu gibi bu dönem, ergenlere de korku, endişe ve stres (Rajkumar, 2020; akt., Savi & Uzun, 2021), anksiyete ve depresyon, zorunlu izolasyon nedeniyle sosyal ilişkilerde azalma ve yalnızlık duygusu olarak yansıdığı belirtilmektedir (Savi & Uzun, 2021). Yapılan çalışmalarda da vurgulandığı gibi sosyal izolasyon, ergenlerin psikolojik ve duygusal iyi oluşunu olumsuz etkilerken (Holt-Lunstad, 2007; akt., Savi & Uzun, 2021), ergenlerin bu dönemde ihtiyaç duydukları sosyal desteğin azaltması daha zorlayıcı bir hal almıştır (Savi & Uzun, 2021).

     Yapılan bir çalışmada Covid-19 pandemi sürecinde ebeveynlerin hayatında meydana gelen değişiklikleri iki boyutta yaşandığını belirlemişlerdir; olumlu ve olumsuz. Olumlu değişiklikler aile ile ilişkilerin güçlenmesi (Savi & Uzun, 2021), şeklinde olduğu belirlenirken; olumsuz değişiklikler ise, ailelerin maddi durumu ve akrabalık ilişkileri olumsuz etkilenmiş, tüm ailenin yaşam düzeni değişmiştir; ebeveynler hastalık ve ölüm korkusu yaşasalar da pandemiyle ilgili endişelerini çocuklarına yansıtmamaya çalışmışlardır. Ebeveynler çocuklarına karşı eksiklerini fark ederek okulun aile yaşamındaki önemini daha iyi anlamışlardır. Ayrıca pandemi dönemi boyunca tüm aile bireylerinin evde televizyon, bilgisayar, telefon ve internette geçirilen sürenin arttığı belirlenmiştir (Özyürek & Çetinkaya, 2021).

     Yapılan başka bir çalışmada ise ebeveynlerin önemli bir kısmı (%43) bu pandemi sürecinde kendilerine daha az vakit ayırmanın üzülmelerine neden olduğunu belirtmiştir. Evde kapalı kalarak zaman geçirmeye çalışmanın kendisinin tüm enerjisini aldığını söyleyenlerin oranı %31 olarak belirlenmiştir. Pandemi sürecinde yaşanan belirsizliğin bireylerde yarattığı stres ve kaygının, ne zaman normal yaşantıya geri dönüleceğinin bilinmemesi ile ilgili olarak arttığı ortaya koyulmuştur (Göl-Güven vd., 2020).

     Covid-19 pandemisinin dünyada ve günlük hayatımızda birçok şeyi değiştirdiği yadsınamaz bir gerçektir. Halen bu belirsizlik içerisinde yaşamaya devam etmekteyiz. Ülkemizde koronavirüsten etkilenen gruplarla yararlı psikolojik destek çalışmaları yapılıyor olsa da, ileride olabilecek felaket durumlarında ortaya çıkması muhtemel potansiyel travmaları önlemek amacıyla “Erken Müdahale Programları” geliştirilmesinin de önemli olduğunun üzerinde durmak gerekir. Devam eden pandemi sürecinde sosyal mesafeye, hijyene, maske kullanmaya dikkat etmenin yanında, ebeveynlerin çocuklarına vereceği koşulsuz sevgi, şefkat ve emek, ruh sağlığı için çok önemlidir (Korkmazlar, İnci İzmir & İpçi, 2020).

Kaynakça:

Aslan, R. (2020). Tarihten günümüze epidemiler, pandemiler ve covid-19. Ayrıntı Dergisi, 8(65), 35-41. 

Aşkın, R., Bozkurt, Y. ve Zeybek, Z. (2019). Coid-19 pandemisi: Psikolojik etkileri ve terapötik müdahaleler. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Covid-19 Sosyal Bilimler Özel Sayısı, 37(Özel Ek): 304-318.

Erol, M. ve Erol, A. (2020). Koronavirüs pandemisi sürecinde ebeveynleri gözünden ilkokul öğrencileri. Milli Eğitim Dergisi (Özel Sayı), 49(1), 529-551.

Göl-Güven, M., Şeker, V., Erbil, F., Özgünlü, M., Alvan, G., & Uzunkök, B. (2020). Covid-19 pandemisinin aile yaşantısına yansımaları Rapor-2. https:// www.researchgate.net/publi cation/343305552_Covid19_Pandemisinin_Aile_Yasantisina_Yansimalari_Rapor-2 adresinden edinilmiştir.

Korkmazlar, Ü., İnci İzmir, S.B. ve İpçi, M. (2020). Pandemi dönemi travmalarda çocuklar ve ailelerle EMDR uygulamaları. (Ercan ,E.S., Yektaş, Ç., Tufan, A.E. ve Bilaç, Ö. Editörler). Covid-19 Pandemisi ve Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri; p. 132-135.

Özyürek, A. Ve Çetinkaya, A. (2021). Covıd-19 pandemi döneminde aile ve ebeveyn-çocuk ilişkilerinin incelenmesi. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(1), 96-106.

Sağlık Bakanlığı, (2021). Türkiye günlük koronavirüs tablosu. https://covid19.saglik.gov. tr/ web adresinden 29 Ağustos 2021 tarihinde edinilmiştir.

Savi Çakar, F. Ve Uzun, K. (2021). Covid-19 pandemi sürecinin ergenlerin ve ebeveynlerinin yaşamına yansımaları: Ebeveyn bakış açısından bir değerlendirme. Pearson Journal Of Socıal Scıences & Humanıtıes, 6(12), 161-189. doi: https://dx.doi.org/10.46872/pj.261 

Tavil, Y.Z. ve Karasu, N. (2013). Aile eğitim çalışmaları: Bir gözden geçirme ve meta-analiz örneği. Eğitim ve Bilim, 38(168), 86-95.

World Health Organization (WHO), (2021). WHO coronavirus disease (covid-19) dash-board. 29 Ağustos 2021 tarihinde https://covid19.who.int/ internet adresinden alınmıştır.