Dünyadaki çocukların en az üçte biri Koronavirüs salgını nedeniyle okulların kapanmasının ardından uygulanan uzaktan eğitime erişim sağlayamıyor (UNICEF, 2020).
Bir yılı aşkın bir süredir koronavirüs ve onunla birlikte yaşam/ yaşam biçimleri artı ve eksi yönde bir hareket kazandı. Artı taraflarına bakıldığında, özellikle bireylerin hayatlarına entegre ettiği hali ile teknoloji ve onun araçları oldu. Teknoloji araçları çalışma alanını değiştirmeyi kolaylaştırdı, fiziksel temasın en zor olduğu dönemlerde dijital temas ile insanların birbirlerine dokunabilme imkanını sağladı. Fakat madalyonun diğer yüzüne de bakmak gerekir. Milyonlarca insan hayatını, sevdiklerini, düzenini ve işini kaybetti/kaybediyor. Bu sebeple her birey açısından farklı alanlarda da olsa bir kayıp olgusundan bahsetmek mümkün hale geliyor. Koronavirüs' ün getirilerinden olan bir diğer önemli konu var ki, gelecek nesillerin istikbali ile ilintili olduğundan onu ne artıya ne de eksiye koymak çok da kolay görünmüyor: uzaktan eğitim. Söz konusu çocuklar olduğunda eğitime eşit erişim tartışmalı bir konu halini almışken, özel gereksinimli bireyler için bu tek başına, ''bir dersin eğitimini'' alamamanın ötesinde olan sorunları beraberinde getiriyor. Artık okula dönüş vakti. Peki, özel eğitim ihtiyacı olan bu bireyler belirsizliğin hala devam ettiği bu ortama nasıl entegre olabilecekler?
Özel Gereksinimli Bireyler - Kaynaştırma Öğrencisi Olmak
Özel eğitim ihtiyacı olan bireyler bedensel, zihinsel, duygusal ve sosyal özellikleri yönünden akranlarından farklı gereksinimleri olan bireylerdir (Özel Eğitim Semineri, MEB). Bu farklılar kendi içerisinde başlıklarla kategorize edilmiştir. MEB (2006)' e göre zihinsel yetersizliği olan bireyler, bedensel yetersizliği olan bireyler, görme yetersizliği olan bireyler, işitme yetersizliği olan bireyler, otizmi olan bireyler, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan bireyler, dil ve konuşma güçlüğü olan bireyler ve özel öğrenme güçlüğü olan bireylerdir. Bu bireyler aynı zamanda kaynaştırma ya da bir diğer adı ile bütünleştirme ihtiyacı olan bireylerdir ve sınıflara bu sıfat ile dahil edilmektedirler. MEB (t.y.)' e göre ise kaynaştırma, özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin bütünleştirilmiş eğitim ortamlarında eğitim ve öğretimlerine devam etmeleri, toplumun daha geniş kesimleri ile kaynaştırmalarını kolaylaştırmakta, toplumun bu bireylere yönelik olumsuz tutumlarının değişmesini sağlamakta ve dolayısıyla daha fazla sosyal bütünleşme imkanını da beraberinde getirmektedir. Kaynaştırmadaki amaç sadece özel gereksinimli bireyin entegre edilmesi değildir. Tüm öğrenenlerin eğitim ve öğretime dahil edilerek farklı gereksinimlerine yanıt verme sürecidir. Böylece özel gereksinimi olan ve olmayan bireyler kendilerini güvende ve ait hissedebilirler. Güvende ve ait olma hislerinin sarsıldığı salgın sürecinde özel gereksinimli bireyler için uzaktan erişim nasıl gerçekleştirildi? Ve okula dönüş sürecinde neler yapılabilir?
Özel Gereksinimli Bireylerin Pandemi Süreci – Okula Dönüş
Madde 28: Tüm çocukların eğitim almaya hakkı vardır (EĞİTİM SEN, 2013: 22).
21. yüzyıla giriş ile beraber pek çok ülkenin eşit eğitim hakkı söylemi yaygınlaşmıştır. Fakat tüm dünyaya yayılan ve salgın olarak ilan edilen koronavirüs' den sonra bu, ''eğitime eşit erişim hakkı'' haline evrilmiş görünmektedir. Çünkü eğitime uzaktan erişimin imkansız hale geldiği ülkeler azımsanmayacak kadar fazladır. Pandemi sürecinde özel gereksinimli çocuklara yönelik eğitime ilişkin Engelli Çocuk Hakları Ağı (EÇHA) tarafından 565 çocuğun ebeveyninin katılımıyla bir çalışma gerçekleştirilmiştir. Yapılan araştırma sonucunda bu süreçte çocukların %61’nin eğitim imkânlarından mahrum kaldığını ortaya koymaktadır (EÇHA, 2020 Aktaran Öpengin, 2020: 250).
Türkiye' de okullara 2021 Eylül ayı ile dönüş başlamıştır ama salgın hala devam etmektedir. O halde belirsizlik de devam etmektedir. Olası uzaktan eğitim senaryosu ise bu süreç için ebeveynlerin kurtaracısı olabilir. Hem okulun hem de evin eğitim ve öğretim sürecinde senkronizasyon sağlaması bireyin belirsizlik içindeki konumunu iyileştirmeyi destekleyecektir. Türk Tabipler Birliğinin okul sağlığına ve olası uzaktan eğitim sürecine hazırlık ve yapılabilecekler konusunda uzman görüşlerinin yer aldığı, özel gereksinimli bireylerin ebeveynlerine yönelik bazı önerileri şunlardır (TBB, 2020: 91-92):
- Yeni düzene uygun ev içi kuralları oluşturmak (Net ve anlaşılır kurallar, belirsizlik ve beraberinde de kaygı ile baş etmeye destek olur)
- Birey için iyi bir çalışma alanı oluşturmak
- Okul zamanı süresince dikkat dağıtıcıları azaltmak (örn: bilgisayar oyunları, televizyon, sosyal medya, oyuncaklar ve evcil hayvanlar)
- Bolca egzersiz yapmak
- Çocuğun öğretmeni ile iletişim halinde kalmak
- Sosyal faaliyetlere uzaktan da olsa katılımı desteklemek
- Hobi edindirmek (Hobiye sahip olmak, kişinin öz farkındalığı ve özgüvenini geliştirerek aynı zamanda baş etme becerilerini de iyileştirmeyi ve geliştirmeyi sağlar.)
https://tinyurl.com/mne9dya6 daha fazlasına bu link' ten ulaşabilirsiniz.
Kaynak:
Bulut, G., Çakıcı, Ö., Yazgan, Y. & Güzel Günler Kliniği Okul Çalışmaları Ekibi. (2020). Çocuk ve genç ruh sağlığı perspektifinden okula dönüş. Türk Tabipler Birliği Bülteni.
Engelli Çocuk Hakları Ağı (2020). COVID 19 (Pandemi) Sürecinde ‘Özel Gereksinimli Çocukların ve Ailelerinin İhtiyaçlarını Belirlemeye Yönelik’ Eğitim Analiz Raporu.
https://www.echa.org.tr/egitim-analiz-raporu-yayimlandi
IHD Genel Merkezi, Ataman, H. & EĞİTİM SEN (2013). Çocuk hakları insan haklarıdır. EĞİTİM SEN: Ankara
Milli Eğitim Bakanlığı (t.y.). Özel Eğitim Hizmetleri Semineri.
Milli Eğitim Bakanlığı (2006). Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ve Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği, Millî Eğitim Bakanlığı Basımevi: Ankara.
Öpengin, E. (2020). Pandemi sürecinde özel gereksinimli çocuklar. Tanhan, F. ve Özok İ. H. (Ed.), Pandemi ve Eğitim. (1. baskı). içinde (s. 250). Ankara: Anı Yayıncılık.
https://www.yyu.edu.tr/images/files/pandemi_ve_egitim_kitabi.pdf
UNICEF (2020, Ağustos) Unicef Basın Bülteni.
