Gelişimden bahsederken gelişimle ilgili temel kavramlar olan büyüme, olgunlaşma, öğrenme, hazırbulunuşluluk ve kritik dönem kavramlarını bilmek gereklidir. Büyüme, vücudun sadece boy, kilo ve hacim olarak artması olup vücudun değişik organlarında değişik hızlarda gerçekleşebilir (Senemoğlu,2012, s.3.) Organizmanın kendinden beklenen görevleri yani doğuştan getirmiş olduğu potansiyeli yerine getirebilecek fizyolojik güce ulaşması ise olgunlaşmadır. Bu kendiliğinden meydana gelen bir süreçtir.(1) Yani bir tür doğal ortamında büyürken, türün tüm üyelerinde görülen tipik gelişim sürecini anlatmak için olgunlaşma kavramı kullanılır (2). En genel kapsamıyla öğrenme konusunu içeren bu gelişimsel süreçte, olgunlaşma yanı sıra tüm bu koşullara hazırbulunuşluluk da diğer önemli bir noktadır. Hazırbulunuşluluğu, bireyin bir işi yapabilmesi için olgunlaşmanın yanı sıra bu iş için gereken ön bilgi, beceri ve tutumu da kazanması olarak tanımlamak mümkündür (3).

Bireyin gelişimini tamamlaması ve öğrenmeyi gerçekleştirmesi için bu üç temel koşul çok önemlidir. Olgunlaşma fiziksel potansiyelden bahsederken; hazırbulunuşluluk bilgiyi hem öğrenme hem de pratikte uygulama becerisini içerir. Örneğin; bir çocuğun okula gidebilmesi için yaşının yeterli olması gerekir. Bu olgunlaşma ile ilgilidir. Ancak aynı çocuğun dört işlem yapabilmesi için, hem yaşının buna yeterli olması, bunu ders olarak öğrenmesi ve pratik olarak işlem yapabilme becerisi ile ilişkilidir. Özetle, hayatımız boyunca öğrendiğimiz birçok şey; hem bilgiyi işleyip kavramamız hem de onu hayatımızda uygulamamız açısından çok önemlidir.

Bir gün bir adam yolda yürürken dalda bir kozanın çok fazla hareket ettiğini görür. Yakınlaşıp baktığı zaman, kozada bir kelebek olduğunu ve kelebeğin içeride çırpındığını fark eder. Kelebeğin haline üzülür ve gidip bir makas bulur. Makasla kozayı keser ve kelebeği içeriden çıkarır. Kelebek kozadan çıktığı an yere düşer ve ölür. Buna ‘’öğrenme’’ deriz. . Bir öğrenmeden söz edebilmek için bireyin davranışlarında bir değişiklik olması, bu değişikliğin kalıcı olması ve değişimin yaşantıların sonucu olması gerekmektedir(4). Öğrenmenin gerçekleşmesi için bütün bu koşullar çok önemlidir ve her insanda bunların gerçekleşme sırası ve koşulları çok farklıdır. 

Büyüme, olgunlaşma ve hazır olma durumu, var olan birçok tür için geçerlidir ve her bir tür için ayrı ayrı gelişimsel özellikler göstermektedir. Bu, bir çiçeğin vakti gelince açması gibidir. Bir çiçek diktiğimizde her koşulunu sağlarız büyümenin. Toprağa dikeriz, sularız; sevgimizle emeğimizle dünyada nefes alması için bütün koşulları sağlarız. Artık büyümek onun elindedir, biz her koşulu sağladıysak eğer gerisi onun hazırbulunmasıyla ilgilidir. Aynı şey insan için de geçerlidir. Ancak insan doğaya kıyasla çok daha fazla şeye ihtiyaç duyar büyümek, gelişmek için. Doğarız, büyürüz, öğreniriz, severiz, seviliriz bazen de bunların hiçbirini yaşamayız. Ancak üzerimizde düşeni yaptığımıza inanıyorsak ve karşılığını almamız, mutlu hissetmemiz karşı bir koşula bağlıysa; bu artık karşı tarafın büyümesi ile ilgilidir, gelişmesi, olgunlaşması, hazır olması….

Psikolog / Aile Danışmanı Feyzan Varol

[1]. (Bacanlı, 2001)

[2]. (Zimbardo, 2012).

[3]. S Çelenk - Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2008 - academia.edu

[4]. Senemoğlu, 2007; Yavuzer, Demir, Çalışkan, 2006

EA Parlaz, N Tekgün, Turkish Family, 2012, turkishfamilyphysician.com

A KULAKSIZOĞLU, Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 1989 - dergipark.org.tr

Iğdır Üni. Fen Bilimleri Enst. Der. / Iğdır Univ. J. Inst. Sci. & Tech. 1(2): 47-56, 2011