Şemalar, bebeklikten itibaren başlayarak gelişen, kişinin kendisi ve çevresi ile ilgili oluşturduğu yaygın inanışları, kalıplarıdır. Her insan mizaç özellikleriyle dünyaya gelir. Yaşamı devam ettikçe gördüklerini, duyduklarını, hissettiklerini kaydeder ve anlamlandırır. Mizaç özelliklerinin üzerine bir de bu deneyimler eklenir. Bir yetişkin olduğunda ise çocukluğunda ona zarar veren durumları tekrar yaratır. Bilmeyerek, istemeyerek, farkında olmayarak, tek bildiği yolun bu olduğuna inanarak. 

Peki şemaların olması her zaman kötü bir anlama mı geliyor? Hayır. Terapi kısmında biz ruh sağlığı uzmanları şemaların uyum bozucu olanları ile ilgileniyoruz: Terk Edilme, Kuşkuculuk ve Kötüye Kullanılma, Bağımlılık, Dayanıksızlık, Duygusal Yoksunluk, Sosyal İzolasyon, Kusurluluk, Başarısızlık, Yüksek Standartlar, Boyun Eğicilik, Haklılık Şemaları. Bu yazıda terkedilme şemasından ayrıntılı olarak bahsedeceğim. 

Terk edilme şeması; Çevrenizdeki insanların sizi eninde sonunda bırakıp gideceğine, sizden uzaklaşacaklarına, yalnız kalacağınıza hatta yalnız kalmanın sizin kaderiniz olduğuna dair temel inancınızdır. Bu inanç sizi öyle etkiliyordur ki; İnsanlardan ya kopamıyorsunuzdur ya da insanlarla hiç ilişkide olmayı tercih etmiyorsunuzdur. Çünkü zaten siz terk edileceksinizdir, ne gereği vardır. Veya terk edilmemek için elinizden geleni yapmalısınızdır. Elinizde olan ilişkiyi kaybetme fikri bile ürkütür veya öfkelendirir. Bu sebeple ilişkilerdeki en ufak bir geri çekilmeye tahammül edemeyebilirsiniz. Çözülebilecek bir probleme, onu daha da büyük problem haline getirecek tepkiler verebilirsiniz.

Yazının başında şemaların bebeklikten itibaren oluştuğunu söylemiştim. Peki siz terk edilme şemanızı hangi deneyimleriniz ile edinmiş olabilirsiniz? Terk edilme şemasının kökenleri şunlar:

1-Ebeveynlerinizden birinin sizden uzaklaşması veya ölümü.

2-Bakıcı veya anne figürü yerine geçen insanlar tarafından büyütülmüş olmanız.

3-Annenizin dengesiz davranışlar sergilemesi. Size bir ilgi gösterip, bir göstermemesi yada hiç ilgilenmemesi.

4-Anne babanın ayrılığı yada ayrılması ile ilgili yoğun korkular yaşamış olmak.

5-Ayrılık kaygısına biyolojik olarak yatkın olmak. 

Şemalar kişiyi kıskacına alır. Kişi terk edilmekten öyle bir korkar ki veya bunun olacağına öyle bir inanmıştır ki, bu korku ve inanmışlık ile beraber sergilenen davranışlar, tepkiler sağlıklı olmaz. Hatta her şeyin en başında, ilişkide olduğunuz insanın tutarsız sevgi ve ilgisi size çekici gelmiştir. Siz, sizi terk edecek insana aşık olmuşsunuzdur. Haliyle şema kendi kendini yine yaratmıştır: Terk edilmek.

Kaynak: 

Burns, D. (2012). İyi hissetmek. Çev. Tuncer, E.). İstanbul. Psikonet Yayınları.