Bana bir gününü anlatabilir misin? Modern zaman insanı için bu soruyu cevaplamak oldukça basit olabilir. Cevabının içinde muhtemelen boş vaktini geçirdiği zaman dilimi yok denecek kadar azdır. Çünkü sabah gün ağarmadan işe gitmek ve yine gün kendini karanlığa bırakırken eve dönmek onun rutinidir. Gün her zamanki gibi yorucu geçmiştir ve o tüm bu olanlardan dolayı yorgundur. Peki ya bu yorgun hissetme hali uyku uyunmuş olmasına ya da dinlenilmiş olunmasına rağmen geçmiyor ve gün içerisinde konsantre olmakta zorluk yaşanıyorsa? Genelde yorgun hissetmek ile bunun bir sendrom halini almış olması birbirine karıştırılmaktadır. Oysa bir tarafta hayat kalitesini etkileyen ciddi bir rahatsızlık yer almaktadır: Kronik Yorgunluk Sendromu.
Geçmişten Günümüze Kronik Yorgunluk Sendromu
Nevrasteni ya da günümüzde yeniden tanımlanışı ile kronik yorgunluk sendromu. Fidaner (1999)' e göre 1869 yılında Amerikalı nörolog George Beard tarafından sinir sisteminin zorlanması sonucu ortaya çıkan fiziksel ve ruhsal yorgunluk, baş ve bedende müphem ağrılar, uykusuzluk, hazımsızlık, ateş basması ve çarpıntı gibi belirtilerle giden ve diğer adı ile ''Amerikan Sinirliliği'' diye de geçen nevrasteni tanımı kısa zamanda Avrupalı orta sınıfın en popüler hastalığı olmuştur. Fakat popülaritesinin 1938' den sonra azalması ile yeniden benzer belirtilerle ama başka bir bakış açısı ve isim ile karşımıza kronik yorgunluk sendromu olarak çıkmıştır.
Kısa tarihçesine bakıldığında aslında modern zamanın yeni hastalığı olarak tanımlanamayacak kronik yorgunluk sendromu aynı zamanda basit bir yorgunluk hali olarak da geçiştirilmemelidir. Tanı kriterlerine göre;
- Bellek ve konsantrasyonda bozulma
- Boğaz ağrısı
- Servikal ve aksiller lenf nodlarında hassasiyet
- Kas ağrısı
- Çoğul eklem ağrısı
- Yeni baş ağrısı
- Dinlendirmeyen uyku
- Egzersiz sonrası bitkinlik
Tanımlanmış bu sekiz belirtiden dört veya daha fazlasının aralıksız en az 6 ay süregelen yorgunluk haline eşlik etmesi gerekmektedir. Ayrıca bu tabloyu açıklayacak ağır bir başka fiziksel hastalığının bulunmaması gerekmektedir (Lee, 1998 Aktaran Fidaner, 1999: 262).
Kronik Yorgunluk Sendromu ve Tedavi Yaklaşımı
Kronik yorgunluk sendromunun tarihsel gelişimine bakıldığında genel olarak psikolojik rahatsızlıklar ile ilişkilendirildiği görülmektedir. Fakat artık sadece psikolojik değil aynı zamanda biyolojik temellere de dayandığı tespit edilmiştir. Bu sebeple bütüncül bir tedavi yaklaşımı gerekmektedir. Durmuş ve Bölükbaşı (2007)' ya göre kronik yorgunluk sendromu için uygulanabilecek tedavi yaklaşımı şöyledir; uyku tedavisi, ilaç tedavisi, psikolojik ve sosyal destek ve fiziksel aktivitedir.
Örnek olarak psikolojik ve sosyal destek ele alındığında kronik yorgunluk sendromuna sahip kişilerin aileleri ile konuşulup, değerlendirme yapılıp ardından onlara da destek sağlanması yönünde bir yaklaşım planı ele alınmıştır. Bu, tedavinin sosyal ayağıdır. Psikolojik açıdan ise bilişsel davranış tedavisinin (BDT) öneminin arttığı dile getirilmiştir. BDT' nin özellikle rehabilitasyon prensipleri ile yakından ilişkili oluşu bu ekolün kullanılmasında etkili olmuştur. BDT yönteminin buradaki hedefi ise hangi düşünce ve davranışların hastalarda semptomlar ile disabiliteyi artırdığının saptanmasıdır (Sharpe, 1998 ve Christodoulou, Deluca, Lange, Johnson, 1998 Aktaran Durmuş ve Bölükbaşı, 2007: 72).
İster fiziksel ister psikolojik hastalıklarda olsun uygulanacak tedavi ve alınan sonuç kişiden kişiye göre değişmektedir. İnsan hem özgündür hem de fiziksel, psikolojik ve sosyal olarak bir bütündür. O halde uygulanacak tedaviler de ancak özgün ve bütüncül olduğunda ilerleme sağlanabilir.
Kaynak:
Christodoulou, C., DeLuca, J., Lange, G., ve Johnson SK. (1998). Relation between neuropsychologic impairment and functional disability with chronic fatigue syndrome. J Neurol Neurosurg Psychiatry 64:431-4.
Durmuş, D. ve Bölükbaşı, N. (2007). Kronik yorgunluk sendromuna güncel bir bakış. Turkish Journal of Physical Medicine and Rehabilitation. 53: 69-73.
http://www.ftrdergisi.com/uploads/sayilar/241/buyuk/69-731.pdf
Fidaner, H. (1999). Kronik yorgunluk sendromu. Klinik Psikiyatri, (2) 261-265.
https://jag.journalagent.com/kpd/pdfs/KPD_2_4_261_265.pdf
Lee, P. (1998). Recent developments in chronic fatique syndrome. Am J Med, 105(3A):1.
Sharpe, M. (1998). Cognitive behavior therapy for chronic fatigue syndrome: efficacy and implications. Am J Med, 105:104-9.
