Görme, bireylerin ruhsal ve bilişsel gelişimleri başta olmak üzere bütün gelişim alanlarına etki eden önemli bir duyudur. Körlüğün tanımı iki açıdan ele alınarak açıklanabilir. Bunlar yasal ve eğitsel tanımlardır. Yasal tanım tıp alanında çalışanlar tarafından kullanılır. Eğitsel tanım ise eğitimciler tarafından kullanılan tanımdır. Görme taramalarında genellikle Snellen Kartı, Parmak Testi ve Mum Testi kullanılır. Körlüğün kesin tanısı göz hekimleri tarafından yapılır.

Eğitsel açıdan az gören birey, görme duyusunu öğrenme amacıyla kullanabilen kişidir. Az gören bireyler gözlük, büyüteç gibi araç gereçler, büyük puntolu yazı, uygun aydınlatma, büyük resimli materyal ve çevre düzenlemelerine ihtiyaç duyarlar. Eğitim alanında Braille Alfabesi kullanır. Yine bireylerin Braille öğrenmesi ve sesli kitaplardan faydalanması eğitimi açısından oldukça önemlidir. Yasal tanıma göre görme engeli olan bireylerin birçoğunun çeşitli düzeylerde artık görmesi bulunur. Ancak, görme keskinliği temel alındığı için bu düzeyi 20/200 ve altında olan her birey hiç görmeyen olarak tanımlanır. 

Görme engeli olan bireyler, fiziksel olarak sınırlı olmayanların karşılaştıkları stresörlere ek olarak, fiziksel kısıtlamalarıyla ilgili belirli stresörlerle de karşılaşabilirler. Psikoterapistlerin çeşitli görme bozukluğu türleri hakkında bilgi edinmeleri gerekir. Bozuklukların günlük işleyiş üzerindeki etkisi ve toplumsal taleplerle etkileşimleri, bu nüfusla çalışmayı daha etkili hale getirir. Ek olarak, terapistlerin görme bozukluğu ve körlük hakkındaki tutumlarını keşfetmeleri gerekir.

Körlük tanısı almış bireylere yönelik psikoterapi yöntemlerine bakıldığında bilinçli farkındalık temelli bilişsel terapi programının onların depresif belirti düzeylerini azaltmada etkisi olduğu görülür. Danışmanların görme engeli olan bireylere yönelik terapötik süreçte deneyimlerini normalleştirebilmesi gerekir. Duygulara ardından fiziksel, kişisel ve sosyal değişikliklere uyum sağlamaya yardımcı olunması terapide en önemli etkendir. (Hodge, Barr, Bowen, Leeven, Knox, 2012)

EMDR tedavi yönteminin de psikoterapide etkisi büyüktür. Bir araştırmada ritmik hafifçe dize vurma alternatifi uygulanmıştır.  Çalışma öncesi ve sonrası standart bir ölçüm aracı olan Kısa Semptom Envanteri (KSE) uygulanmış, iki seans sonrasında ve bir ay ile üç ay arayla alınan izleme ölçümlerine göre, kişinin KSE puanlarında genel olarak azalma belirlenmiştir. Ayrıca, kişide bireysel gelişim yönünde ilerleme gözlenmiştir. Bu olgunun, ilk kez görme engeli olan bir bireyle çalışılması ve göz hareketlerinin karıştırıcı etkisi olmadan ritmik dize hafifçe vurma sonucunda duyarsızlaştırma ve yeniden işlemenin gerçekleşmesi nedeniyle ilginçtir.  Literatürdeki göz hareketleriyle elde edilen sonuçlara benzer biçimde, dize hafifçe vurma yoluyla da bellekteki travmatik işitme, koku ve dokunmaya dayalı imgelerin canlılığı azalmıştır. (Tutarel, 2004)

Müzik terapi; sosyalleşme, diğerleriyle iletişim içerisinde olma ve motor becerilerini geliştirmede özellikle körlük tanısı almış çocuklarda etkili olmaktadır. Sosyal izolasyondan uzaklaşma ile bireyin yalnız olmadığını fark ettirebilecek bir diğer terapi ise grup terapisidir. Birey ilişki içerisinde gelişip büyüyebilir. Görme engeli olan bireylerde yalnız hissetme, depresyona yatkınlık, yüksek kaygı düzeyi olabilir bu açıdan bakıldığında grup terapisi bireye iyi gelecek bir terapi çeşididir. Sesli kitaplardan ve Braille Alfabesi ile basılmış kitaplardan yararlanarak bibliyoterapiden de yararlanmak mümkündür.

Dünyadan örnekleri inceleyecek olursak; bireylere empati duygusunu kazandırma ve kişileri alçakgönüllü kılma deneyimini sunmak için görme engeli olan psikolojik danışman Çinli Wang Yanlong karanlık bir odada danışma seansları yürütmeyi tercih ediyor. Grup oturumlarında görme engeli olan danışanlara ‘aydınlatıcı’ ifadesini kullanan Yanlong, karanlıkta bu gruba güvenilebilirse ışıkta da güvenilebileceği felsefesini taşıyor.

Kaynak:

Harsh M. (2008). Women Who Are Visually Impaired or Blind as Psychotherapy Clients: A Personal and Professional Perspective. Women&Therapy, 55-64 .

Demir, V. (2015). Görme Engellilerde Depresif Belirtilere Yönelik Bilinçli Farkındalık Temelli Bilişsel Terapi Programının Etkinliği. Nesne Psikoloji Dergisi (NPD): 3,6.

Hodge, S., Barr, W., Bowen, L., Leeven, M., Knox, P. (2013). Exploring the role of an emotional support and counselling service for people with visual impairments. 

Tutarel, Ş. (2004). Görme Engelli Bireyde Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme Tedavi Yönteminin Dize Hafifçe Vurma Alternatifinin Uygulanması: Bir Olgu Sunumu. Türk Psikoloji Yazıları: 1301-9961.

Lianzhang, W. (2018). The Blind Counselors Helping People Face Themselves in the Dark. SixthTone.

Gizem ÖNER