Kaygı, yaşamın normal bir parçası. Bir kişiyi kaygılarından tamamen arındırmak ulaşılabileceğimiz bir hedef olmadığı gibi aslında mümkün de değildir. Çünkü kaygı, bizi tehlikede hissettiren, rahatsız eden, korkutan durumlara karşı gösterdiğimiz normal bir tepkidir. Birkaç hafta sonra çok önemli bir sınavı olan bir kişi düşünelim. Elbette bu durumla ilgili kaygılanması normaldir. Hatta kaygı, bu kişiyi daha çok çabalamaya, çalışmaya da sevk edebilir. Ancak, normalin üstünde tepkilere yol açan; kişide tetikte olma hissi yaratan; çarpıntı, terleme, titreme ve büyük korkulara yol açan kaygılar psikolojik rahatsızlık olarak değerlendirilebilir. Günlük hayatta birçok şey bizi kaygılandırır; sağlık, iş, para, sınavlar... Elbette ki bu gibi durumsal kaygıları sadece yetişkinler yaşamaz. Çocuklarda da kendi yaşlarına ve deneyimlerine paralel olarak oluşabilecek kaygılar görülebilir.
Peki, kaygılı gözüken çocuğa doğru yaklaşım nasıl olmalıdır? Bunun için en doğru adım kendinizden başlamak olacaktır. Öncelikle çocuğunuzla ilgili kendi kaygı düzeyinizi bir kontrol edin, belki olması gerekenden çok yüksektir. Kendi kaygınızı kontrol altına alarak sağlıklı bir başlangıç yapabilirsiniz.
Bir diğer önemli nokta ise çocuğa ‘bir problem mi var’ gibi net sorularla yaklaşmamaktır. Çocuk kaygısı nedeniyle kendisini depresif hissedebilir. Kaygısının sebebi belki okul belki arkadaşları veya herhangi yaşadığı günlük bir durum olabilir. Ebeveyn olarak size oldukça küçük gelen durumlar çocuğunuz için işin içinden çıkılmaz olabilir. Bu nedenle, net olarak yöneltilen sorular size net cevapla dönecektir:
-Bir problem mi var kızım/oğlum?
-Yok…
Gelin bu yaklaşımı biraz değiştirelim, iletişime açık hale getirelim.
-Gördüğüm kadarıyla bu akşam biraz üzgünsün. Bunu gülmemenden, üzgün surat ifadenden anlayabiliyorum.
Ardından çocuğun yaklaşımını bekleyelim. Hareketlerinden çok, hislerinin fark edilmesi çocuğa yalnız olmadığını hissettirecektir. Bunun dışında soracağımız soruların açık uçlu olması daha faydalı olacaktır. Çünkü “evet-hayır” gibi kısa yanıtlarla iletişimi sürdürmek kolay değildir;
-Sana yardımcı olmak istiyorum. Yaşadığın sorun ve bununla ilgili seni kaygılandıran durum nedir?
Çocuğun yaşına uygun yaklaşımda bulunulmalıdır. Yakın zamanda yaşanan bir ölüm ile alakalı konuşurken, okul öncesi dönem çocuğuna karşı kullanılan ifadeler ile 12-13 yaşında ergen yaş grubu çocuğa karşı kullanılacak ifadeler elbette aynı olmamalıdır. Örneğin, ölümü anlatmak okul öncesi yaş grubu çocuklarda somutlaştırmayı gerektirebilir. Ölen insan artık göremez, duyamaz, konuşmaz, koklayamaz gibi somut ifadelere indirgenmesi gibi.
Çocuğun ifade ettiği kaygının nedenleri iyi anlaşılmalıdır. Çocuklar ebeveyn tutumları, ders notları, akran zorbalığı gibi çok çeşitli durumlara bağlı olarak kaygı duyabilirler. Örneğin akran zorbalığını ele alırsak, çocuğun nerelerde akran zorbalığına maruz kaldığı(okul, mahalle, sosyal medya platformları, online oyunlar vb.), zorbalığın ne boyutlarda olduğu gibi derinlemesine bilgi toplamak sorunun çözümü ve kaygıyı azaltma noktasında çok kıymetli olacaktır.
Çocuk kaygısını paylaşmakta isteksiz ise paylaşım için teşvik edilmelidir. Şimdi biraz geriye dönelim. Elbet herkes zor günler yaşamıştır kendince… Çocuğa bunu hatırlatalım;
-Hatırlıyor musun? Geçen sene çok hastalanmıştım. Birkaç kere doktora gitmiştik ve uzun bir süre dinlenmem gerekmişti. O sıra kendimi biraz mutsuz ve kaygılı hissetmiştim, seninle yeterince ilgilenemediğim için. Oysa sen okuldan gelir gelmez benim yanıma gelip nasıl olduğumu sorardın. Bana yardım etmeye çalışırdın. Desteğin sayesinde kaygım ve mutsuzluğum hafiflerdi. Bunun üstesinden gelirken beraberdik, bana destek oldun. Şimdi aynı şekilde ben de sana yardımcı olmak istiyorum.
Profesyonel destek alınmalıdır. Çocuğunuzun kaygıları ile ilgili çıkmaza girdiğinizi hissedebilirsiniz. Bu gibi durumlarda profesyonel destek almanız en doğrusu olacaktır.
Psikolog Sena Sarpdağ
Kaynaklar:
Beresin, E. (2020, Haziran 18). How to Help Kids CopeWithSituationalAnxiety. Website;https://www.psychologytoday.com/us/blog/inside-out-outside-in/202007/how-help-kids-cope-situational-anxiety
Kaygılı Çocuk Sahibi Ebeveynler İçin 9 Öneri. (2015, June 30). Website;https://www.egitimpedia.com/kaygili-cocuk-sahibi-ebeveynler-icin-9-oneri/
