Etik, insanların kurduğu bireysel ve toplumsal ilişkilerin temelini oluşturan değerleri, kuralları doğru-yanlış ya da iyi-kötü gibi ahlaki açıdan araştıran bir felsefe disiplinidir (Kırel, Ç., 2000). Meslek etiği, etik disiplininin alt dalı kabul edilip iş hayatındaki davranışları yönlendiren, neyin yapılması neyin yapılmaması gerektiğini ortaya koyan, kısaca çalışanlara rehberlik eden kurallar bütünüdür. Başka bir ifadeyle meslek etiği, mesleki davranışla ilgili neyin doğru, neyin yanlış, neyin haklı, neyin haksız olduğu hakkında inançlara dayalı ilkeler ve kurallar topluluğudur (Selimoğlu, S.K., 1997). İş hayatında görülen ilişkiler etik temellere dayanmaktadır. Tüm mesleklerde doğruluk, güvenilirlik, yasallık ve halka hizmet bilinci kabul edilebilir etik ilkelerdendir (İspir, N., 2015). Meslek etiği kişinin, işletmenin/kurumun ve toplumun etik anlayışından etkilenir. Toplum, müşteriler, rakipler, devlet meslek etiğini etkileyen unsurlardır (Çabuk, A. & İşgüden, B., 2006). Değerlerimiz ve davranışlarımız arasındaki tutarlılık kişisel bütünlüğümüzün, işimize saygımız ise sorumluluğumuzun ve meslek etiğine bağlılığımızın göstergesidir (Baltaş, Z., 2003).
Mesleki etik, meslek mensuplarının çalışma hayatlarının geliştirilmesine ve iyileştirilmesine imkan sağlar. İşlerin yapılışı açısından daha önceden belirlenmiş kuralların veya standartların var olması birlik ve düzenin kurulmasını kolaylaştırır. Dürüstlük, güven, sorumluluk hem kişiler hem de işletmeler/kuruluşlar için çok önemlidir. Etik kurallar ve standartlara uygun davranış kişi veya işletmelerin/kuruluşların verdikleri hizmetlerin kalitesinden emin olmalarını sağlar. Ayrıca hem kişilere karşı hem de meslektaşların birbirlerine karşı adil davranışlar içinde bulunmaları meslek yaşamlarını daha huzurlu bir şekilde geçirmelerine yardımcı olur. Meslek yaşamında oluşan güven, iş birliğinin de artmasını sağlayacaktır. Karşılıklı dürüst davranmak bilgi paylaşımının gerçekleşmesini ve kişilerin birbirlerine karşı daha açık davranmalarını da sağlayacaktır. Kişilerin sorumluluklarını bilerek hareket etmeleri, mensubu oldukları topluluk ve toplum içinde saygınlıklarını artırır. Aksi haldeki davranışlar hem zaman hem de kaynak israfına neden olur. Kendi çıkarlarını korumaya çalışırken başkalarını zarara uğratacak amaçlar peşinde koşmak, kısa vadeli yarar sağlarken uzun vadede hem kişinin hem de mesleğin saygınlığını yitirmesine neden olur. Özetle, iş ve meslek etiğinin standartlarının düşmesi toplumsal dengesizliklerin ortaya çıkmasına neden olur. Meslek etiğine sahip olmayan meslek mensupları, meslek etiğine gereken önemi vermedikleri ve sadece kendi menfaatlerini ön planda tuttukları için topluma yarardan çok zarar verirler (Çabuk, A. & İşgüden, B., 2006).
Türkiye Etik Merkezi (TEDMER) tarafından yapılan araştırmada, Türk iş gücünün iş etiğine yaklaşımı ve genelde etik değerlerde ve iş ahlâkında yaşanan yozlaşmalar tespit edilmeye çalışılmıştır. Araştırma 12 ilde 1.033 çalışan üzerinde yapılmıştır. Çalışanların verdikleri yanıtlara göre, işyerlerinin sadece % 24,8'inde iş etiğine kesinlikle özen gösterildiği ortaya çıkmıştır. Diğerlerinde ise farklı düzeylerde iş etiği eksikliği olduğu belirtilmiştir (Uras, G., 2003). Bu araştırmadan çıkarılabilecek sonuç, iş hayatında meslek etiğine daha çok önem verilmesi gerektiğidir.
Meslek etiğinin kazanılmasında bireylerin çocukluk döneminde öğrendiği davranışlar, değerler, disiplin, toplumsal kurallar ve normlar karakter oluşumunda belirleyici rol oynamaktadır. Mesleki etiğin temellerinin ailede ve okulda atıldığı söylenebilir. Tüm meslek gruplarında meslek etik kuralları olmalıdır ancak meslek etiğine en çok dikkat etmesi gereken kişilerin öğretmenler olduğu söylemek yanlış olmayacaktır. Öğretmenlerde meslek etiğinin olmaması öğrencilerin gelişimini ve gelecekteki meslek hayatını etkileyecektir. Öğretmenler, öğrenciler için rol model, ilham verici, motive edici ve lider olmalıdır. Öğretmenin sahip olması gereken ilk ve en önemli nitelik mesleki etiktir. Öğretmenler, çocukların karakter oluşumunda önemli rol oynamaktadır. Karakter eğitimini başarılı kılmak için iyi yetişmiş öğretmenlere ihtiyacımız vardır. Öğretmenler, çocuklara temel bir ahlaki eğitim sağlar. Bu nedenle öğretmenler, öğrencilerini iyi huylu bireyler haline getirmek ve onlara iyi bir tutum aşılamak için doğru yolu ve rehberliği sağlamaya odaklanmalıdır (Benninga, J.S., 2003).
Bireysel ve toplumsal ruh sağlığının gelişmesinde aktif rol oynayan psikologların çalışma prensiplerini incelemek mesleki etik kavramını daha iyi anlamamıza katkı sağlayacaktır. Gizlilik ilkesine göre psikolojik destek hizmeti alan bireylerin kişisel bilgileri, terapi süreçleri ve seanslar sırasında anlattıkları psikolog tarafından koruma altında tutulur. Psikolog, bu bilgileri danışanın iznini almadan herhangi bir kişi veya kurumla paylaşamaz. Gizlilik ilkesi yalnızca danışanın kendine, başkalarına veya psikoloğa zarar vermiş/verecek olması veya danışanın 18 yaş altı olduğu, cezai ehliyeti olmayan yaşlı veya özürlü olduğu her türlü kötüye kullanım durumlarında ihlal edilebilir. Danışanın psikoloğuna güvenebilmesi, etkili bir terapi süreci deneyimleyerek iyileşebilmesi, kaliteli hizmet alabilmesi için psikologdan en yüksek yararı gözeterek, danışana zarar vermeden, mesleğini kötüye kullanımdan kaçınarak, gizlilik ilkelerine dikkat ederek ve sorumluluklarının farkında olarak görevini yerine getirmesi beklenir (https://www.psikolog.org.tr/tr/files/folder/etik-yonetmeligi-x389.pdf , TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ ETİK YÖNETMELİĞİ, Erişim tarihi: 17.11.2022).
Ülkemizde farklı meslek gruplarının kendilerine ait etik yönetmelikleri bulunmaktadır. Etik yönetmelikleri, meslektaşlara kendilerini geliştirmeleri için destek olur ve yol gösterir. Etik yönetmelikleri sayesinde meslektaşlar etik sürecini mesleki yaşamlarının bir parçası haline getirebilmektedir.
Sonuç olarak, meslek etiği, aynı meslek grubundaki bireylerin iş hayatlarında doğru ve tutarlı davranışlar sergilemesine yardımcı olur ve mesleğe karşı pozitif bir yaklaşımla saygının ve güvenin artmasına katkı sağlar. Meslek etiği, çalışma alanı fark etmeksizin tüm çalışanlar tarafından özümsenmesi gereken iş hayatının olmazsa olmaz parçalarından biridir. Bireyin iş hayatında mesleki etik kurallarına uyması ve iş yerinde hem iş arkadaşlarıyla hem de hizmet verdiği müşterilerle iyi iletişim kurması çocukluk döneminde öğrendiği davranışlar ve değerler çerçevesinde şekillenmektedir. Güvenli bir ev ortamında sevgiyle büyümüş, ebeveynleriyle sağlıklı bir ilişki kurmuş, ahlaki değerleri ve saygılı olmayı öğrenmiş, okul hayatında iyi öğretmenlerden eğitim almış, başarılı rol modellere sahip bireyler iş hayatında başarılı olmanın anahtarını ellerinde tutmaktadır.
Kaynak:
- Çabuk, A. & İşgüden, B. (2006). “MESLEK ETİĞİ VE MESLEK ETİĞİNİN MESLEK YAŞAMI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (16), 59-86.
- Kırel, Ç. (2000). Örgütlerde Etik Davranışlar, Yönetimi ve Bir Uygulama Çalışması, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, No: 1211, İ.İ.B.F. Yayınları No: 168, s.2.
- Selimoğlu, S.K. (1997). “Muhasebe Meslek Ahlakı (Etik) Yaklaşımı”, III. Türkiye Muhasebe Denetim Sempozyumu Bildiri Kitabı (30 Nisan-4 Mayıs, Alanya), İSMMMO Yayınları, No: 20, 146-159.
- İspir, N. (2015). Halkla İlişkiler Etiği, Tarih Okulu Dergisi, Sayı: XXIV.
- Baltaş, Z. (2003). “Birlikte Var Olmak ve İş Etiği”, Kaynak Dergisi, 16, http://www.baltas-baltas.com/kaynakdergiyazi.asp?PRI=276&SAYI=16 , Erişim tarihi: 17.11.2022.
- Uras, G. (2003). “Çalışanlara Göre İşyerlerinin Sadece % 24,8’i İş Etiğine Özen Gösteriyor”, Milliyet Gazetesi, 11.11.2003.
- Sherpa, K. (2018). “IMPORTANCE OF PROFESSIONAL ETHICS FOR TEACHERS”, International Education and Research Journal (IERJ), 4(3).
- Benninga, J.S. (2003). Moral and ethical issues in teacher education, ERIC Clearing-house on Teaching and Teacher Education.
- https://www.psikolog.org.tr/tr/files/folder/etik-yonetmeligi-x389.pdf , TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ ETİK YÖNETMELİĞİ, Erişim tarihi: 17.11.2022
