Gelişim, yaşam boyu devam eden dinamik bir süreçtir. İnsan ana rahmine düştüğü andan itibaren
uzun bir yolculuğa ilk adımını atar ve bu gelişim yolculuğunda fiziksel-bilişsel-psikolojik açıdan sürekli bir dönüşüm halindedir. İlk dönüşümü ise doğum ile birlikte anne - bebek (bakım veren herhangi biri de olabilir) ilişkisinde gözlemlenmektedir. Bebek, anneyi adeta kendi uzantısı gibi görmekte ve hem fiziksel hem de duygusal doyum sağlandığı/sağlanamadığı süre içerisinde anne ile kurduğu bağ şekillenmektedir ve yaşamının ilerleyen sürecinde bu bağlanma biçimi diğerleriyle olan ilişkilerine yön vermektedir.
Bağlanma Stilleri
Bowbly' e (2012) göre bağlanma bebeğin bakım veren ile yakınlık arayışıyla özellikle stresli durumlarda kendini gösteren ve devamlılığı olan duygusal bağdır (Aktaran Bindal, 2018). Bebeğin doğumdan sonra anne ile olan ilk duygusal etkileşimi meme aracılığıyla gerçekleşmektedir. Meme, onu doyuran ve aynı zamanda güvenli bir yerde olduğunu hissettiren bir aracı niteliğindedir. Bebek, anne kucağında olduğu ve annenin bakışlarında kendini gördüğü her an duygularını da biçimlendirmektedir. Annenin davranışlarından yansıyan kaygı, kararsızlık ya da tutarlılık hali anneye olan bağlılığı da şekillendirmektedir. Gelişim Psikoloğu Ainsworth bağlanma teorisi üzerine yaptığı deney (Strange Situation) ile bağlanma stillerini 3 gruba ayırmıştır. Bunlar : güvenli, kaygılı ve kaçıngan bağlanma stilleridir. Güvenli bağlanan bebek annenin tutarlı davranışları ile duygusal doyumu sağlanmaktadır. Anne yanında olmadığı zamanlarda biraz endişeli olur fakat anne geri döndüğünde sakinleşir. Kaygılı bağlanan bebek annenin tutarsız davranışları üzerine kurduğu bağ ile anne olmadığı zamanlarda yoğun kaygı yaşar ve anne geri döndüğünde bile bu kaygı ve beraberindeki öfkenin dinmesi zorlaşır. Kaçıngan bağlanan bebek ise anne tarafından ihmal edilmekte ve tepkisiz bırakılmaktadır. Anne yanında olmadığında bunu pek önemsemez ve geri döndüğünde de kayıtsızdır. Ötekiyi ilk olarak annede gören bebek geliştirdiği temel bağlanma stili ile dışarıya ve dışarıda yaşanacak stresli durumlara karşı hazırlanmaktadır.
Güvenli Bağlanma ile Psikolojik Sağlamlığın Şekillenmesi
Bebek yaklaşık 2 yaş civarında artık onun dışında bir ötekinin var olduğunu ve annenin bir uzantısı olmadığını kavramaktadır. Dışarıda ötekiler vardır ve beraberinde de yaşanacak stresli durumlar. Ben' in dışındaki durumlar ve olaylar kontrol edilememektedir ve krizi fırsata çevirmek için de bir dönüşüm gerekmektedir. Psikolojik sağlamlık ise bu stresli durumlar karşındaki adaptasyonun sağlanmasıdır. Özer'e (2013) göre psikolojik sağlamlık bireyin olumsuz ve sıkıntılı durumlar karşısında riskli ve koruyucu faktörlerin de etkileşimi ile değişikliklere uyum sağlamasıdır (Aktaran Bindal, 2018). Kurulan güvenli bağ koruyucu bir faktör olarak ele alındığında bebeğin aslında ilerleyen yaşlarında yaşayacağı sorunlar karşısında psikolojik olarak sağlamlığını desteklemektedir. Özellikle ergenlik dönemi, yaşanabilecek sorunların karmaşıklığı açısından psikolojik sağlamlığın önemini göstermektedir.
Ergenlik Döneminde Psikolojik Sağlamlık ve Bağlanma İlişkisi
Ergenlik, anne-baba' dan duygusal olarak bağımsızlığın yaşandığı ve bebeklikte gelişen bağlanma stilinin ötekilere yöneldiği, yatırım yapıldığı bir dönemdir. Artık dışarıya yönelen ergen burada yaşayacağı stresli durumlar karşısında da kendi yöntemleri ile baş etmek zorundadır. Liseli ergenlerde yapılan bir araştırmaya göre bağlanma ile psikolojik sağlamlık arasında olumlu bir ilişki ve bağlanmanın psikolojik sağlamlığa anlamlı bir etkisinin olduğu tespit edilmiştir (Atik, 2013).
Gelişim, her evrenin bir sonrakini etkileyerek devam ettiği bir süreçtir. Bu sebeple; erken dönem istikrarlı olarak duygusal desteği sağlanmış ergenin, içinde bulunduğu dönemin getirdiği krizlerle baş etmesinde beraberinde gelişmiş psikolojik sağlamlığı destekleyici bir rol oynayacaktır.
Laçin SEVİN
Psikolog
Kaynak :
Atik, E. L. (2013). Liseli Ergenlerde Bağlanma Stilleri ve Psikolojik Sağlamlık Düzeyleri Arasındaki İlişkide Öz-Yansıtma ve İç görünün Rolü. 116.
Bowlby, J. (2012). Bağlanma. (Çev.T. V. Soylu). İstanbul: Pinhan Yayınları (1969).
Bindal, G. (2018). Ergenlerin Psikolojik Sağlamlığın (Resilience), Çocukluk Çağındaki Travma ve Bağlanma Stilleri ile İlişkisinin İncelenmesi [Hasan Kalyoncu Üniversitesi].
https://cutt.ly/0imCLOu
Özer, E. (2013). Üniversite öğrencilerinin psikolojik sağlamlık düzeylerinin duygusal
zeka ve beş faktör kişilik özellikleri açısından incelenmesi, Doktora Tezi. Konya
Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya
