Birey, hayatında deneyimlediği her dönemde başka bir özelliğini keşfetmekte ve var olan durumunu revize etmektedir. Bu geçiş dönemlerinden birisi genç yetişkinlik (18-25 yaş) olarak tanımlanan; bireyin ergenlikten yetişkinliğe geçişi sırasında yaşanılan ara evredir. Bu evre sosyal ilişkilerin hız kazandığı ve bu ilişkileri sürdürebilme becerilerinin geliştiği, aynı zamanda iş bulma, aile kurma ve statü kazanma gibi bireyin toplumda bir yer edinmeye çalıştığı evredir. Sosyal olarak bu kadar aktif olan, hayatın içinde yer almaya çalışan bireyin aynı zamanda zihninde şekillendirdiği kendilik algısı ona sürekli kendini hatırlatmakta ve birtakım sorular sormaktadır. Ben kimim? Kendimi nasıl görüyorum? Kendimi nasıl tanımlıyorum? Bu sorular ile birey kendisi hakkında duygu, düşünce ve tutum geliştirmektedir. Bireyin kendisine yönelttiği bu sorular zihnindeki ‘ben’ ile ötekiler tarafından görünen ‘ben’i de bir süre sonra karşılaştırma çabasına götürmektedir. Çünkü sosyal bir varlık olan bireyin kendini ötekilerden uzak tutması mümkün değildir. O ancak ötekiler varsa vardır. Bunun somuta indirgenmiş örneği de bedene yapılan yatırımdır. O halde, bireyin dışındaki dünyanın onun beden imajını şekillendirmedeki rolü yok sayılamayacak kadar etkilidir.
Beden İmajı Nasıl Şekillenir?
Beden, ötekilerle olan iletişimde ilk olarak tanınan somut bir nesnedir. Birey kendi ile ilgili algısını zihninde oluştururken somut gerçeği olan bedenine yönelik duygu, düşünce ve tutum geliştirmektedir. Schilder’ a (1950) göre beden imajı ‘bireyin bedeniyle ilgili kendi algısına göre zihninde oluşturduğu bir resimdir’(Aktaran Aldan, 2013). Bu içsel değerlendirme ve bedeni ile ötekiler tarafından oluşturulan ideal bedenin tasnifi bireyin beden imajını şekillendirmektedir. Ötekiler, zaman zaman tıpkı bireyin aynada bedenine baktığındaki gibi ona birtakım işaretler göstermekte ve ideal olana ulaşabilmek için değişim yaratabileceğini hatırlatmaktadır. Dışsaldan gelip içselleştirilen bu değerlendirmeler önce bireyin zihnindeki beden imajını daha sonra da somut olarak bedene yapılan yatırımı etkilemektedir. Yapılan bu yatırımda bir nevi ötekilerin temsilcisi olan ve görülmek isteneni yansıtan, popüler kültürün fenomeni medya destekleyici bir rol oynamaktadır.
Genç Yetişkinlerin Beden İmajında Medyanın Rolü
Medya, her dönemin ‘ideal olan’ algısında önemli bir rol oynamaktadır. Medya, yoktan var olmamıştır onu yaratan ötekiler vardır. Medya, dönemin temsilciliğini yapmaktadır. Freedman’ a (1986) göre günümüzün görsel medyası ile görsel sanatlar farklılıklar içermekte özellikle dönemsel etkiyi baz alarak (Botticelli -Venüs’ ün doğuşu, 1486), yer alan figürler ulaşılması zor olanı temsil etmektedir ( Aktaran Aldan, 2013). Bir dönemin ulaşılması zor olanı, mükemmeli temsil eden görsel figürleri günümüz medyasında revize edilerek artık ulaşılabilir olanı temsil etmektedir. Böylece günümüz medyasının diğer dönemlere göre beden imajı üzerindeki gücü daha etkin hale gelmiştir. İki ülkeden üniversite öğrencileri ile beden imajını şekillendirmede medyanın rolü üzerine yapılan bir araştırmaya göre medyanın beden imajında etkili olduğu, özellikle medyanın takip edilme sıklığından çok takip edilen medya alanının (güzellik ve moda programları) ideal beden baskısı yaratmada ve medyada yer alan ünlü kişilerle daha fazla karşılaştırmaya götürmede daha etkili olduğu sonucu elde edilmiştir (Sönmez & Özgen, 2017).
Toplumun bir parçası olan birey, parçası olduğu bu mekanizmanın içinde ‘ideal olanı’ aramaktadır. Medya ise ideali temsil eden nesneleri göstermektedir ve medyanın bu konudaki rolü etkilidir. Bunun farkına varmak bireyi tamamıyla bu etkiden kurtarmaya yetmese bile içinde bulunduğu durumu sorgulamasını sağlayacaktır. Sorgulamak, kendi gerçeğine biraz daha yakınlaşmaktır.
Psikolog Laçin SEVİN
Kaynak :
Aldan, D. (2013). Üniversite Öğrencilerinde Beden İmajı ve İlişkili Değişkenlerin Üçlü Etki Modeli Kapsamında İncelenmesi. Yüksek lisans tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa.
https://acikerisim.uludag.edu.tr/bitstream/11452/2034/1/333907.pdf
Eşiyok Sönmez, E., & Özgen, Ö. (2017). Medya Kullanımı ve Beden İmajı : Türkiye ve İngiltere Örneği. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 7, 78-95.
http://iletisim.akdeniz.edu.tr/wp-content/uploads/2017/07/iltisim_kitap27-en-son.pdf#page=78
Grogan S. (2008). Body İmage: Understanding Body Dissatisfaction in Men, Women and Children, Routledge, New York.
Thompson J. K., & Heinberg L. J. (1999), ―The Media‘s Influence on Body Image Disturbance and Eating Disorders: We‘ve Reviled Them Now Can We Rehabilitate Them?, Journal of Social Issues, 55(2), ss. 339 – 353.
