EMDR özenle ve dikkatli bir şekilde tanımlanmış bir tedavi planı gerektirmektedir. Terapist, danışanın öyküsünü aldıktan ve danışanı hazırladıktan sonra değerlendirme yapmalı, önemli ve çalışılacak unsurları belirlemeli ve yazı dizimizin ilk iki yazısında detaylı olarak anlatılan standart prosedürleri tamamlayarak danışana özel bir tedaviye başlamalıdır. Fakat bazı durumlarda danışana özel protokoller uygulanmalıdır. Bu durumlar aşağıda açıklamalarıyla birlikte sıralanmıştır. 

Tek Travmatik Olay için Protokol

Tek travmatik olay protokolü travmatik olayın işlenmesiyle ilgili özel hedefleri belirlemektedir. Bu hedefler; gerçek travmatik olayın anısı ya da imgesi, anı yeniden yaşama görüntüsü, rüya imgesi ya da tekrar eden rahatsız edici bir rüyadaki en travmatik sahne, rahatsız eden anıyı ya da tepkiyi tetikleyen şimdiki zamandaki uyarandır. 

Güncel Kaygı ve Davranışlar için Protokol

Bazı danışanların hiçbir büyük travmayla ilişkisi olmayan kaygıları mevcuttur. Bu durumda, terapist güncel kaygı ve davranışlar için danışanın tedavi edilmesi gereken kaygıyı, bu kaygı ve davranışları başlatan nedeni; anıyı ve arzu edilen tepkiyi belirlemesine yardımcı olmalıdır. Güncel kaygı ve davranış için protokolün hedefleri; ilk ya da en eski anı, kaygıya neden olan uyaranların en sonuncusu ya da en tipik örneği, arzu edilen duygusal ya da davranışsal tepkinin gelecekteki iz düşümü olmalıdır. 

Yakında Gerçekleşmiş Travmatik Olaylar için Protokol

Shapiro, 1989 San Francisco Körfezi depreminin üzerinden yalnızca birkaç hafta geçtikten sonra EMDR tedavisi görmek için geldiklerinde, yakında gerçekleşmiş travmatik olaylar için farklı bir protokol uygulanması gerektiğini anlamıştır. Çünkü böyle bir durumda, danışan travmatik deneyiminin bir dizi tanımını yapabildiği için henüz yaşanmış travmatik olayın anısı belli bir düzeyde bütünleşmiştir; ancak bilgi bağlantısının can alıcı bir noktasında anının çeşitli bölümleri bütünleşik bir şekilde bağlanmamıştır. Shapiro, klinik deneyimlere dayanarak bütünleşme için gereken zamanın tahmini olarak 2-3 ay kadar sürebileceğini ifade etmektedir. Yakında gerçekleşmiş travmatik olaylar için uzatılmış protokol aşağıdaki adımlarla uygulanmalıdır;

-Olayın öyküsel tarihini edinmek,

-Anının en rahatsız edici bölümünü hedeflemek,

-Öykünün geri kalanını kronolojik sıra ile hedeflemek,

-Yaşanan travmatik olayın, tüm olay zincirlerini danışanın gözleri kapalıyken görselleştirmesini sağlayarak, çıkacak herhangi bir rahatsızlık durumunda yeniden işleme yapmak, rahatsızlık giderilene kadar bu işlemi tekrarlamak,

-Danışanın gözleri açıkken, tüm olay zincirlerini görselleştirmesini sağlamak ve pozitif kognisyon yerleştirmek,

-Beden taraması ile sonuçlandırmak,

-Gerekirse güncel uyaranı işlemek.

Fobiler için Protokol

Travma kurbanlarının birçoğu, ayrı tedavi gerektiren fobilere sahiptir. Yine birçoğu, hayatını korkulan obje ya da olaydan sakınma eyleminin çevresinde düzenlemektedir. Basit bir fobi (bir objeden korkmak gibi) kolayca ele alınabilirken süreç fobileri (örneğin uçma korkusu gibi danışanın aktif olarak katılması gereken bir durumdan korkması) daha geniş kapsamlı bir protokol gerektirmektedir. Bu protokol dahilinde terapistin yapması gerekenler;

-Danışanın korkusuyla başa çıkmak için öz denetim prosedürlerini öğretmek,

-Fobiye katkıda bulunan geçmiş olayları, korkunun ilk hissedildiği anı, en rahatsız edici deneyimleri, korkunun hissedildiği en yakın zamanı, ilişkili güncel uyaranları, korkunun fiziksel duyum ve belirtilerini hedeflemek ve yeniden işlemek,

-Gelecekteki korkudan bağımsız eylemler için pozitif bir şablon oluşturmak,

-Gerçekleştirilecek eylemler için danışanla bir anlaşma yapmak,

-Tüm olayların zihinsel senaryolarını oynatıp, rahatsızlıkları yeniden işlemek,

-Seanslar arası açığa çıkan hedefleri yeniden işlemeyi tamamlamak.

Aşırı Yas Tutma için Protokol

Aşırı yas için uygulanan EMDR protokolü, travma için uygulanan standart protokole benzemektedir. EMDR, yas gibi sağlıklı bir duyguyu ortadan kaldırmamakta, yalnızca daha büyük bir iç huzur hissi ile yasın tutulmasına yardımcı olmaktadır.Aşırı yas tutma durumu yaşayan danışanlarda terapist; sevilen kişinin acı çekmesi ve ölümünü de kapsayan gerçek olayları, intrüzif resimleri, kabus resimlerini, güncel tetiklemeleri, kişisel sorumluluk, ölümlülük konuları ya da çözüme ulaşamamış daha eski kayıpları hedeflemeli ve yeniden işlemelidir. 

Hastalık ve Bedensel Bozukluklar için Protokol

Bu protokol fiziksel hastalık kurbanlarının eş zamanlı olarak psikolojik travma da yaşıyor olabilecekleri gerçeğine dayanarak belirlenmiştir. Shapiro, tecavüz mağdurlarında saldırganın kurbanın bedeni dışında var olduklarını ama kanser gibi vakalarda saldırganın kişinin bedeninin içinde olduğunu ifade ederek hastalık ve bedensel bozukluk durumlarında yaşanan travmanın altını çizmektedir. Hastalık ve bedensel bozukluklar için EMDR protokolü terapist tarafından aşağıdaki adımlarla izlenmelidir. 

-Gerçek ihtiyaçları ele almak için bir eylem planı yaratmak,

-İlişkili anıları, güncel durumları ve gelecekteki korkuları; kişisel ya da fiziksel sınırlamalar, sosyal konular, tıbbi deneyimler konularını ele alarak belirlemek ve yeniden işlemek,

-Gelecek 1 ila 5 yılın senaryosunu çizmek ve videosunu danışanın gözünde oynatmak,

-Uygun kognitif zemin ile Dr. Carl Simonton tipi imgeleme kullanmak,

-Uygun pozitif kognisyonu belirlemek,

-Resim ve pozitif kognisyon arasında bağlantı kurdurmak,

-Öz kullanım prosedürüyle ilgili ödevler vermek,

-Kayıt ve öz bakım prosedürlerini kullanmak.

Bir sonraki yazımızda EMDR Terapisinin bazı kullanım alanlarına yer vereceğiz.

Kaynakça:

Kavakçı, Ö., Doğan, O., Kuğu, N. (2010). “EMDR (Göz Hareketleri ile Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme): Psikoterapide Farklı Bir Seçenek.” Düşünen Adamlar ve Nörolojik Bilimler Dergisi, (23)195-205

 İzci F., Ünveren G. (2017). “Travma Sonrası Stres Bozukluğunda Bilişsel Davranışçı Terapi ve Göz Hareketleri ile Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme” Journal of Cognitive - Behavioral Psikotherapy and Research, 6(1): 31-38.

Susanty, E., Koesno, S., Yudhistira, C., Lusianti, C., Suprijanto (2015).“Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) Therapy for Handling Post Traumatic Stress Disorder (PTSD) Respondents” Anima, Indonesian Psychological Journal, Vol. 30, No. 2, 65-74