Günlük hayatın koşuşturmasında, hayatta var olma çabasındayken bir mikrofon uzatılsa ve şöyle sorulsa: ''Sıradan bir hayat yaşadığınızı düşünüyor musunuz?'' Muhtemelen bu soruya cevap vermek kimilerini rahatsız edecektir. Aslında hayatını yaşayamadığını, rutin hatta vasat bir hayat sürdürdüğünü bile söyleyebilecektir. Oysa ki vasat ortalamadır, iki uçta da yer almamak bir nevi dengede olmaktır.

Peki neden ortalama bir hayat sürdürmek ve rutinin içinde devam etmek kişileri bu kadar endişelendirmektedir? Yoksa kişi her defasında kendini sorgularken aldığı yanıt benliğine yönelik tatminsizlik mi yaratıyor? Dijital hayatın içinde yaşanan son 10 yıl ele alındığında eldeki/dizdeki cihazlar kişinin kendini ötekilere sunuşunda yardımcı olmaktadır. Dijital mecraların cezbedici vaatleri ile kişiler rutin olarak tanımladıkları hayatlarını ''online olarak'' rutinden uzaklaştırdıklarını varsaymaktadır. O halde günlük hayatın akışı içinde ötekilere sunulan benlik ile dijitalde sunulan benliğin kişi için önemini ve verdiği imkanları karşılaştırmak gerekir.

Günlük Hayatta Ben' in Temsili

Benlik, en yalın tanımı ile kişinin kendine ben kimim sorusunu sorduğunda yapmış olduğu öznel değerlendirmedir. Bu değerlendirme esnasında ötekilerinin de katkısı vardır. Kişi bu karışım ile ancak hayatın olağan akışında ve ötekilerin yanında yerini alır. Tıpkı seyirci ile hem etkileşim içerisinde olan hem de onu etkilemeye çalışan tiyatro sanatçısı gibi... Hayatın bir tiyatro sahnesi olduğunu ve her bir kişinin çeşitli roller üstlenerek (anne, eş, mesleki unvan gibi) performansını sergilediğini dile getiren bu yaklaşım dramaturjik yaklaşımdır ve Sosyolog/Sosyal Psikolog Erving Goffman tarafından geliştirilmiştir. Günlük Yaşamda Benliğin Sunumu (Goffman, 2009) adlı eserinde hayat tümüyle tiyatro sahnesi gibi devam etmese bile herkesin farklı yerlerde farklı roller üstlendiğini , kendisini sunarken taktik ve yöntemlere başvurarak kimi zaman takımlara dahil olduğunu fakat çoğu zaman seyirciyi etkilemeye çalıştığını dile getirmektedir (Hülür, 2017: 338). Ötekinin gözünde yer edinmeye çalışan kişi, sahnede spot ışıkların altında olana imrenen ''diğer'' oyuncu gibidir. Zaman zaman karanlıkta kalan bu oyuncu kendini ve hatta idealindeki kendini sahnelemek için başka bir platforma ihtiyaç duymaktadır. İşte dijital mecralar kişiye bunu sağlamaktadır.

Dijital Mecrada Benliğin Sunumu – Online Benlikler

Zamanın ruhu (Zeitgeist) ile devleşen dijital mecralar (Instagram, Twitter, Facebook, Youtube, Tinder, Snapchat vs.) , yaşanılan çağı ve dolasıyla bu çağın insanlarının kendilerini ötekilere sunuş biçimlerini de değiştirmektedir. Bir sosyal medya hesabı edin, hesabını kendin oluştur hatta yeni bir isim edin, bir kadın ol ya da bir erkek hatta bir kedi bile olabilirsin... Kendini sadece fiziksel dünyada fiziksel varlığınla değil online' da olmak istediğin şekilde var edebilirsin. Sosyal medyada kimlik inşasını Goffman' ın benlik kuramı bağlamında ele alarak yapılmış bir çalışmaya göre yaygın olarak kullanılan Instagram yeni bir kimlik inşası alanı olarak tanımlanabilmekte, sosyal medyanın sunduğu özgür ortam ile yeni bir kimlik oluşturmada avantaj sağladığı düşünülmektedir. Sosyal medyanın fiziksel varlığa ihtiyaç duyulmadan, kullanıcıların kendilerini gizleyebildiği, daha rahat ve özgür bir ortamın sunulması gibi unsurların kullanıcıların kendilerini arzuladıkları kişiler olarak tanıtabilmesine imkan sağladığı görüşü öne sürülmektedir (Kavut, 2018: 9).

Günlük hayatın akışında ortalama bir hayat sürdüren kişiye yeni bir ben yaratabilme vaadi veren sosyal mecralar sahneyi hazırlamış, dekoru kurmuş oyuncusunu beklemektedir. Hayatın bir tiyatro oyunu olduğu düşünülürse aslında oyuncu hem o sıradan olarak nitelediği var olan gerçekliğinde hem de online gerçekliğinde farklı rollere bürünerek performasını sergileyebilir. Ta ki ışıklar sönüp, perde kapanana kadar...

Psikolog Laçin Sevin

Kaynak :

Goffman, E. (2009). Günlük Yaşamda Benliğin Sunumu, Çev. Barış Cezar. Ankara: Metis Yayınları.

Hülür, A. B. (2017). Erving Goffman: günlük yaşamda benliğin sunumu. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi(AKAR). 2(4):332-339.

Hülür, A. B. (2017). Erving Goffman: günlük yaşamda benliğin sunumu. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi(AKAR). 2(4):332-339

https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/360794

Kavut, S. (2018). Goffman’ın benlik sunumu kuramı bağlamında sosyal medyada kimlik inşası: Instagram üzerine bir araştırma. Nosyon : Uluslararası Toplum ve Kültür Çalışmaları Dergisi, 1, 1-12. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1175349