Psikoterapi; eğitimli bir profesyonel tarafından sağlanan ve kişinin fonksiyonel olmayan duygusal tepkilerini, düşünce biçimlerini ve davranış kalıplarını değerlendirmek, teşhis etmek ve tedavi etmek için öncelikli olarak iletişim ve etkileşim biçimlerinin kullanıldığı psikolojik hizmet olarak tanımlanabilir (“psychotherapy,” n.d.). Çocuk psikoterapisi ise, çocuklar (ergenliğe kadar) için olan psikoterapi olarak tanımlanmaktadır. Bu psikoterapinin odak noktasının duygular, bilişler veya davranış olabileceği ifade edilirken ebeveynlerin dahil olma düzeyinin de genel olarak çocuğun yaşına, problemin türüne veya kullanılan yaklaşıma göre değişiklik gösterebileceği belirtilmektedir (“child psychotherapy,” n.d.). Bu genel tanımlarla birlikte, çocuklar için psikoterapi üzerine konuşurken terapötik sınırlardaki ve ebeveynlerin psikoterapiye dahil olmalarıyla birlikte gizlilik meselesindeki farklılıklar ve uygulanabilen farklı psikoterapiler de bahsedilmeye değer konulardır.

Ebeveynlerin dahil olma düzeyi ve gizlilik

Çocuklarla psikoterapide, danışanın kim olduğu sorusunun yanıtı açıkça ayırt edilebilir olmayabilir. Çoğu durumda çocuğun psikoterapiye başlaması kararını veren kişi çocuğun kendisi olmamakla birlikte, ebeveyni, vasisi veya çocuk adalet sistemi olabilir. Bahsedilen yetişkin müracaat süreci, tedavinin hedefi ile ilgili kafa karışıklığına sebebiyet verebilir. Bazı durumlarda sadece çocuğun terapide olmasına karar verilirken bazı durumlarda tedavi planına ebeveyn/vasi, öğretmen veya çocuğun başka yakınlarının da dahil edilmesi gerekebilir (Kendall & Morris, 1991).

Psikolojinin en önemli etik kodlarından biri gizliliktir. Ancak, gizlilik konusu ile ilgili bazı istisnai durumlar oluşabilmektedir; bunlardan birisi de 18 yaşından küçük bireylerle yapılan psikoterapilerdir. Psikologlar, danışanlarının mahremiyetine saygı gösterir ve rahat bir şekilde hislerini paylaşabilmelerini isterler. Çoğu durumda, ilk psikoterapi ziyaretinde çocuk, ebeveynler ve psikolog, beraber oturup gizlilik ile ilgili ana kurallar hakkında konuşurlar. Bu sayede hem ebeveynler hem de çocuk, psikoloğun hangi tür bilgileri gizli tutacağını ve hangi bilgileri paylaşabileceğini bilirler (American Psychological Association, 2019).

Terapötik sınırlar

Herhangi bir psikoterapi sürecinde sınır problemlerine sebebiyet verebilecek durumlar olabilir. Çocuklarla yapılan psikoterapilerde bu şekilde çokça örnekle karşılaşmak mümkündür. Okulöncesi çocuklar psikoterapi sırasında üstlerini çıkarabilir veya psikoterapiste sarılmak isteyebilirler. Bazı çocuklar psikoterapistini evine davet edebilir veya sosyal bir aktiviteye çağırabilirler. Bu tip durumlarda psikoterapistin sınırların belirsizleşmesine sebebiyet verebilecek davranışlarda bulunmaması ve çocuğun dürtülerini ve isteklerini kelimelerle dile getirmesini desteklemesi gerekir. Daha büyük çocuklar ve ergenler ise psikoterapistlerinin özel hayatları ile ilgili sorular sorabilirler. Bu durumda sorulara cevap vermeden, bu soruları sorma motivasyonları keşfedilmeye çalışılabilir (Desousa, 2010).

Farklı psikoterapi yaklaşımları

Yetişkin psikoterapisinde olduğu gibi çocuk psikoterapisinde de farklı türlerde psikoterapiler vardır; bu psikoterapiler yaklaşım, teknik ve müdahaleler konularında farklılık gösterirler. Çocuklarda da bireysel veya grup terapileri uygulanabilir. Ayrıca psikodinamik psikoterapi, bilişsel davranışçı terapi (BDT), kabul ve kararlılık terapisi (KKT), diyalektik davranış terapisi (DDT), aile terapisi, kişilerarası ilişkiler psikoterapisi (KİPT), zihinselleştirme tabanlı tedavi (MBT), destekleyici psikoterapi şeklinde örneklendirilebilecek bazı psikoterapi türleri de hem çocuklar için (American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 2019) hem de yetişkinler için kullanılabilmektedir; ancak bu terapilerin tercihinde çocuğun yaş grubunun da hesaba katılması gerekebilir. Bahsedilenlere ek olarak, çocuklar için oluşturulmuş psikoterapiler de mevcuttur; bunlara örnek olarak ebeveyn-çocuk etkileşimi terapisini ve oyun terapisini verebiliriz. Ebeveyn-çocuk etkileşimi terapisi, gerçek zamanlı koçluk seanslarıyla bağlanma veya davranış problemleri ile ilgili güçlük çeken ebeveyn ve çocuklara yardımcı olma amacı güder. Ebeveynler çocuklarıyla etkileşime girerken psikoterapist, ailenin pozitif etkileşim kurmasına rehberlik eder. Oyun terapisinde ise oyunlar, oyuncaklar ve çizimler kullanılarak çocuğun duygularını tanımasına, tanımlamasına ve sözle ifade etmesine yardımcı olunması amaçlanır. Psikoterapist, çocuğun oyun materyallerini kullanışını gözlemler ve çocuğun sorunlarını anlamak için temalar veya kalıplar tanımlar. Oyun ve konuşmanın kombinasyonu sayesinde çocuk, çatışmalarını, duygularını ve davranışlarını daha iyi anlama ve yönetme fırsatına sahip olur (American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 2019).

Referanslar

American Academy of Child and Adolescent Psychiatry. (2019). Psychotherapy for Children and Adolescents: Different Types. Retrieved from https://www.aacap.org/AACAP/Families_and_Youth/Facts_for_Families/FFF-Guide/Psychotherapies-For-Children-And-Adolescents-086.aspx

American Psychological Association. (2019). Protecting your privacy: Understanding confidentiality. Retrieved from https://www.apa.org/topics/ethics/confidentiality

child psychotherapy. (n.d.). In APA Dictionary of Psychology. Retrieved from https://dictionary.apa.org/child-psychotherapy

Desousa, A. (2010). Ethical issues in child and adolescent psychotherapy: a clinical review. Indian J Med Ethics, 7, 157-61. doi: 10.20529/IJME.2010.053. 

Kendall, P. C., & Morris, R. J. (1991). Child therapy: Issues and recommendations. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 59, 777–784. doi:10.1037/0022-006x.59.6.777 

psychotherapy. (n.d.). In APA Dictionary of Psychology. Retrieved from https://dictionary.apa.org/psychotherapy