Oyuncaklar çocukların sadece eğlenceli vakit geçirmesini sağlamazlar aynı zamanda bilişsel, fiziksel ve psikolojik gelişimleri için çok önemli yardımcılardır. Çocukların gelişimine bu kadar yarar sağlayan oyuncaklar nasıl seçiliyor? Kızlara; bebekler, evler, yemek seti, güzellik seti, mutfak setleri oğlanlara; arabalar, silah ve kılıçlar, süper kahramanlar. Aslında cinsiyet eşitsizliğinin daha çocukken oyuncaklarla başladığını görebiliriz. Peki oyuncak seçiminde cinsiyetçi yaklaşım çocukların psikolojisini nasıl etkiliyor? Oyuncak dükkanlarında ya da oyuncak sitelerinde kız ve erkek oyuncaklarını ayrı kategorilerde çok sık görebiliriz fakat oyuncakların cinsiyeti yoktur. Çocuklar oyuncak seçimlerinde cinsiyet ayrımı yapmazlar bu ayrımı yapan ve çocuklara istedikleri oyuncaklarla oynama özgürlüğünü tanımayan kişiler ‘yetişkinlerdir’. Çocuklara eşit ve özgür bir oyun deneyimi sunmak ebeveynlerin, oyuncak sektöründeki kişilerin, reklamcıların, öğretmenlerin elindedir çünkü cinsiyetçi kalıplara sahip olan kişiler çocuklar değil yetişkinlerdir. Ebeveynler çocuklarının gelişimleri için en iyi oyuncakları almak isterler fakat oğlanlara bebek kızlara araba almayarak, oynamalarına izin vermeyerek gelişimlerini ne kadar etkilediklerinin farkında olmayabilirler. Çocuklar oyuncak seçerken ya da yetişkinler çocuklara oyuncak alırken dikkat edilmesi gereken en önemli kriter ‘yaş’ olmalıdır. Çocuklar ilgi alanlarını oyuncaklar ile keşfederler ve oyuncaklar ile gelişirler bu yüzden oyuncak tercihlerinde de özgür olmak, seçimlerini desteklemek ve saygı duymak onların gelişimleri için ve ilgi alanlarını bulabilmeleri, kendilerini özgür hissedebilmeleri için en doğru yoldur. Sağlıklı bir cinsel kimlik gelişimi için oyuncak ayrımı yapılmamalıdır, çocukların kısıtlama yapılmadan her tür oyuncakla oynaması sağlıklı bir kişilik gelişiminin tamamlanması sağlıyor.
‘3-6 Yaş Arasındaki Çocukların Oyuncak Tercihlerinin Toplumsal Cinsiyet Bağlamında İncelenmesi araştırmasında’; Çocuklarının yaşları arttıkça oyuncaklara ilişkin seçici davrandıkları ve oynadıkları oyuncak sayısının ve çeşitliliğin azaldığı belirlenmiştir. Çocukların yaşları ilerledikçe oyuncakları cinsiyetçi nedenlerden dolayı seçmedikleri; çocuğun yaşı büyüdükçe oyuncaklara ilişkin daha kalıp yargısal tercihlerde bulunduğu, bu tutumun küçük yaşlarda pek görülmediği belirlenmiştir. Ayrıca, çocukların oyuncak tercihlerinin oyuncağın rengi, aile, akran ve sosyal çevrenin bakış açısından ve ebeveynler arasındaki geleneksel rol paylaşımından etkilendiği sonucuna ulaşılmıştır (Güder & Alabay, 2016).
Cinsiyet eşitsizliği çok erken yaşlarda başladığını ve çocukların gelişimlerini etkilediğini görebiliyoruz, çocuklara yapılan bu eşitsizliği önlemek için yetişkinler olarak onları sınırlandırmamalıyız, özgür bırakmalıyız oyuncak mağazasında renklere ve ayrılan kategorilere göre değil özgürce gezmelerini, keşfetmelerini sağlamalıyız. Çocuklarla oynarken cinsiyetçi kalıpların dışında oyuncaklar ve oyunlar seçebilirsiniz bir baba çocuğuyla evcilik ya da bir anne çocuğuyla tamircilik oynayabilir. Aynı zamanda okullarda da öğretmenlerin bu konularda daha özenli davranması gerekir, her çocuğun her oyuncakla oynayabileceği konusunda çocuklara destek vermeliler. Bu farkındalık sadece ebeveynlerin evdeki oyunları ya da öğretmenlerin okuldaki destekleri dışında aynı zamanda oyuncak dükkanlarında, sitelerinde, reklamlarda gördüğümüz eşitsizlikler için elimizden geleni yapmalıyız, İngiltere’deki “Let Toys Be Toys” adındaki ebeveyn topluluğu bu konuda bizlere en güzel örneklerinden biridir. Oyuncak ve yayıncılık endüstrilerinden bazı oyuncakları ve kitapları yalnızca kızlara, bazılarını da yalnızca erkeklere uygun olarak tanıtarak çocukların ilgi alanlarını sınırlamayı bırakmalarını isteyen bir kampanyadır, bu topluluk cinsiyete dayalı kalıplara karşı çıkarak yaptıkları kampanyalarla 15’ten fazla oyuncak mağazasının raflarındaki cinsiyetçi tabelaların kaldırmasını sağladı.
Kaynaklar:
https://toyi.io/tr/2020/03/09/cinsiyet-esitsizligi-oyun-alaninda-basliyor/
https://www.lettoysbetoys.org.uk/
GÜDER S., & ALABAY E. (2016). 3-6 Yaş Arasındaki Çocukların Oyuncak Tercihlerinin Toplumsal Cinsiyet Bağlamında İncelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 91-111.
