Cinsel taciz, son yirmi yılda giderek daha önem kazanan bir konu haline geldi. Cinsel tacizin yaygınlığına rağmen, beraberinde birçok cevapsız soru da bulunmakta. Taciz ile ilgili bazı sorular; kurbanlar, tacizciler ve kuruluşlar üzerindeki etkilerini tahmin etmek, bunları araştırmak, önlemek, rehabilite edilebilecek cinsel tacizciler ve kurbanlarını tedavi etmek üzerindedir. Farklı alanlarda cinsel tacizin tanımlamaları olmakla birlikte cinsel tacizin psikoloji alanındaki tanımı üzerinde duracağım. Cinsel taciz, tecavüz dışında bütün cinsel temasları ifade edilmek için kullanılmaktadır ve yaşanan cinsel içerikli istenmeyen rahatsızlık verici davranışlar olarak tanımlanmıştır.
Cinsel tacize kadınların daha çok maruz kaldığı araştırmalarda gösterilmekle birlikte, erkeklerin de cinsel tacize maruz kaldığı belirtilmiştir. Orduda askerlere akranları veya üstleri tarafından cinsel zorlama, cinsel taciz ve cinsel saldırıyı ifade eden askeri cinsel saldırı olgusu da son yıllarda incelenmeye başlamıştır. Buna ek olarak önemli sayıda kadın ve çocuklarda yasa dışı göç sırasında da birçok birey cinsel saldırıya uğramaktadır. (Amnesty International, 2010; Segura ve Zavella, 2007) İstenmediği halde uğranılan çimdikleme, okşama, laf atma gibi tüm cinsel tacizler bu kapsamda ele alınmaktadır. İş yerinde cinsel taciz hem gelişmiş, hem de gelişmekte olan ülkelerde her türlü gizli kalmış bir sorun olarak karşımıza çıkar. Çoğunlukla güvencesiz çalışma koşullarında işini yitirme tehdidi altında olan bireyler bu konuda bir yakınmada bulunmaz. Yapılan bir araştırmada; Türkiye’de kadın çalışan örnekleminin cinsel taciz olarak algıladığı davranışlar; cinsel rüşvet/gözdağı tacizi, fiziksel cinsel zorlama, cinsel huzursuzluk/ düşmanlık (kadın çalışana cinsel içerikli şakalar yapmak veya fıkralar anlatmak vb.) ve ilginin imasıdır (sıklıkla mesai sonrasında dışarı çıkmayı önermek, kadının özel hayatı hakkında sorular sormak veya yorumlarda bulunmak vb.).
Travma, kişiyi aşırı korkutan, dehşet içinde bırakan, çaresizlik yaratan, çoğu kez olağandışı ve beklenmedik olayların yol açtığı etkilere denir. Taciz kurbanlarının “travma sonrası stres bozukluğu” semptomlarıyla başa çıkmak zorunda kalmış oldukları ortaya konmuştur. Cinsel tacizin TSSB (Travma Sonrası Stres Bozukluğu) etkileri genellikle, geçmişteki yaşantıları hatırlatan geri dönüşler, uyku bozuklukları ve duygusal uyuşma şeklindedir. Travma tepkilerinin daha şiddetli ya da karmaşık olması; kurbana ait değişkenler, stres kaynağı özellikleri, kurbanın çevresinde ona nasıl tepki gösterdikleri şeklinde üç alanda belirlenir. Tacizle ilişkili soruşturmalar, tacizin kendisi, misilleme, mali kayıplar stres faktörünü artırmaktadır. Tacizi yaşayan bireyin kişilerarası ilişkileri bozulabilir, taciz yaşantısının gerçekleştiği yere tekrar girmek istemeyebilir, cinsel hayatında fonksiyon bozuklukları gösterebilir, eve kapanabilir.
2005 yılında yapılmış cinsel travma sonrası gelişen iki vitiligo (cilt hastalığı) olgusu adlı çalışmada her iki olguda da erken yaşlarda yaşanan cinsel taciz, daha sonra yaşanan olumsuz yaşam deneyimlerinin travmaya dönüşmesini kolaylaştırdığı öne sürülmüştür ve vitiligonun oluşmasında duygusal olarak bir etki olduğu çarpıcı bir şekilde belirtilmiştir. Bir başka çalışmada ise cinsel travmanın hatırlanmasıyla ortaya çıkan akut ürtiker olgusu, Brosig ve ark. (2000) tarafından yayınlanmıştır (Sukan, Maner, Tosun, 2005).
Cinsel travmaya uğramış kişinin yönlendirilmesi, gerekirse diğer kadın vb. kuruluşlarından destek sağlamada yol göstericilik, destekleyici tedavi, kendine yardım grupları, bireysel terapi, grup terapisi, bu konuda çalışanların konunun zorluğundan dolayı yaşayabilecekleri travmaları önleyebilmek için çalışma grupları oluşturmak, çocukları cinsel travma yaşamış anne-babaların yönlendirilmesi, desteklenmesi gerektiğinde psikolojik-psikiyatrik yardımın yapılması önemlidir.
Kaynak:
Avina C., O’Donohue W. Sexual Harassment and PTSD: Is Sexual Harassment Diagnosable Trauma. Journal of Traumatic Stress. Vol. 15. No. 1. February 2002. pp. 69-75
Biere J. N., Scott C. Travma Terapisi İlkeleri. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. İstanbul Ekim 2016
Sukan M., Maner F., Tosun M. Cinsel Travma Sonrası Gelişen İki Vitiligo Olgusu. Düşünen Adam; 2005, 18 (1): 55-62
Toker Y. İşyerlerinde Cinsel Taciz: Kapsamı, Öncülleri, Sonuçları, Kurumsal Baş Etme Yöntemleri. Orta Doğu Teknik Üniversitesi. , Türk Psikoloji Yazıları, Aralık 2016, 19 (38), 1-19
Sezgin A. U., Yavuz F., Yüksel Ş. Cinsel Taciz Olgularında Kurumlararası Bir Çalışma Modeli, Kriz Dergisi 3(1-2): 20-25
