Senelerce unutulmayacak anılar biriktiririz. Acısı ve tatlısı ile anılarımız bizimle birlikte yürür. Bir şehirde, çekildiğimiz fotoğrafta, tanıdık bir kokuda, radyodan gelen bir müzikte, eşlik ettiğimiz şarkıda aldığımız kararlarda ve daha nicesinde. Ne yazık ki bir hastalık gelir onca yıl biriken anıları yavaşça, sinsice siler ve söker alır. Çağımızın öne çıkan hastalıklarından biri olan bu hastalığın ismi Alzheimer. Tedavisi henüz bulunamamış bu hastalık, hem hasta hem de hasta yakınları için zorlu bir süreci içinde bulundurur. 

Alzheimer hastalığının ismi, Alman asıllı Psikiyatrist ve Nöropatoloji uzmanı Alois Alzheimer’dan gelir. Alzheimer hastalığı, bilinen demans hastalığının en yaygın çeşidi olarak görülür. Kişinin, beyin fonksiyonlarının azalmasına yol açan nörolojik bir hastalıktır. Beyin hücreleri, zaman içinde azalır ve buna bağlı olarak beyin, yavaşça küçülür yani büzüşür. Bu durum, kişinin hafızasında problemlere yol açar. Hasta duygularını ve düşüncelerini kontrol edemez. Başta ufak ve basit unutkanlıklarla başlar ve yakın geçmişte ne yaptığını hatırlayamaz. Hatta, arkadaşlarını, ailesini, eşini ve çocuklarını tanıyamaz hale gelir. Alzheimer hastalığının yavaş bir seyri vardır. Zaman içinde unutkanlık artış gösterir ve şiddetlenir. İlk önce son yaşadığı olayları unutur ve hastalığın son evrelerinde kişi kendi temel ihtiyaçlarını da karşılayamaz. Hastalığın neden ortaya çıktığı kesin bir şekilde anlaşılamamıştır. Fakat, genetik veya çevresel faktörler sonucu tetiklenebileceği bilinmektedir. Kişinin ileri yaşta olması, daha önce ailesinde Alzheimer tanısı almış birinin olması, yaşanmış travmalar, sağlıksız beslenme alışkanlığı, kronik alkol kullanımı ve depresyon başlıca nedenleri arasındadır. Yapılan araştırmalara göre, hastalık kadınlarda erkeklere oranla daha çok görülür ve genellikle 40 ile 60 yaş arasında başlar.

 Bu durum en başta yakın çevresi tarafından fark edilir ve yakın çevresinde büyük bir üzüntü, panik ve korkuyu da beraberinde getirir. Hastalık kişiyi etkilediği kadar ailesini de bir o kadar etkileyecektir. Hasta olan kişide bellek, dikkat kaybı, konuşmada zorluklar görülür ve bu yüzden davranış bozukluğu ortaya çıkar. Hasta, yaşanan yeni olayları aklında tutamaz, çoğunlukla kendisine söylenenlere dikkat edemez ve kendini tam olarak ifade edemez. Toplumun belirlediği kurallardan uzaklaşabilir ve kendi davranışlarını kontrol edemez. Bu yüzden, hasta yakınlarının, hasta ile iletişim kurarken dikkat etmesi gereken durumlar vardır. Hasta ile empati kurmaya çalışmalı, sabırlı olmalı, anlayış göstermeli ve tartışmaya girilmemelidir. Eğer hastalık ilerlediyse hasta, söylediklerinde ısrarcı olacaktır. Hasta yakını, sakin, anlaşılabilir bir ses tonu ile konuşmaya özen göstermeli, sohbet ederken isim kullanmaya dikkat etmelidir. Bununla birlikte, hastanın yakını, hastayı yapmaktan hoşlanmayacağı şeylerde zorlamamaya özen göstermelidir. Örnek olarak, hasta yakınları genelde bulmaca çözmenin yararlı olabileceğini düşünürler ve hastaya bulmaca çözmesi için zorlama yapabilirler. Araştırmalara göre, bulmaca çözmenin faydaya yönelik ispatlanmış bir kanıtı bulunamamıştır. Bunun yerine, hasta ile iletişimi güçlendirmek için; 

• Aile fotoğraflarınıza bakabilirsiniz.
• Sevdiği şarkıları dinletebilirsiniz. Gençlik yıllarında dinlediği şarkılar onlara bazı şeyleri hatırlamada yardımcı olacaktır.
• Birlikte şarkı söyleyebilirsiniz. Örneğin, tuttuğu takım marşını buna dahil edebilirsiniz. 
• Sesli bir şekilde kitap okuyabilirsiniz. Özellikle sevdiği bir kitap olmasına özen gösterin.
• Eskiden izlediği televizyon programları, diziler veya filmleri tekrar izlemesini sağlayın.
• Gitmekten zevk aldığı yerlere birlikte gidin.
• Mümkünse egzersiz yapmayı da ihmal etmemenizde fayda var.
• Kokusu olan eşyaları bulun. Çünkü, kokular ve anıların arasında güçlü ve doğru bir orantı vardır. Parfüm, sevdiği bir sabun kokusu, tıraş losyonu, kremler gibi.

Psikolog Elçin Eraşık

Kaynaklar:

Karakoç E, Selekler K., (2007). Alzheimer Hastalığı ve Diğer Demanslar. Ed:K, Selekler. Güneş Tıp Kitapevleri Yayınları. Pp 1-3.

Maurer K, Volk S, Gerbaldo H. Aguste D. And Alzheimer’s Disease.Lancet 1997;349:1546-9

Tanrıdağ O. (2013). Alzheimer Hastalığında Merak Edilenler. Üsküdar Üniversitesi Yayınları. İstanbul.