Beden Olumlama

Beden olumlama farklı bireyler için farklı anlamlara gelebilen bir terimdir; kapsamlı bir terimden daha fazlasıdır ve kolay bir şekilde tanımlanamaz (Dalessandro, 2016). Bu terimin tüm katmanlarını bir tanıma sığdırmak mümkün olmasa da Cohen ve arkadaşları (2019) popüler kültürde beden olumlama olarak isimlendirilen bu hareketin geleneksel medyada ve sosyal medyada baskın olan ideal görünüm mesajlarına karşı bir cevap olduğunu vurgulamaktadır. Dar tanımları ve erişilmez beden ideallerini reddeden bu cevap, beden imajının daha kapsayıcı/dahil edici ve pozitif bir şekilde kavramlaştırılması yönünde bir harekettir (Cohen ve ark., 2019). Beden olumlama, toplumsal etkileri ve beden normlarının inşasını ifşa etmeyi amaçlayan her türlü bireysel veya hareket eylemini kapsamaktadır, kendini sevmeyi ve her şekil, boyut veya görünüşteki bedeni kabul etmeyi desteklemektedir: gamzeler, selülit, akne, kıllı bedenler, kanayan bedenler, şişman bedenler, ince bedenler ve engelli bedenler... (Cwynar-Horta, 2016).

Tüm belirtilenlerle birlikte, geçmişe dönmek ve temelde hangi problemlerin yattığına bakmak bu hareketi daha iyi anlayabilmek adına yarar sağlayabilir. Şişman hakları hareketi (fat rights movement/fat activism/fat acceptance movement) olarak Türkçe’ye çevirilebilecek olan hareket bunun için önemli bir başlangıç noktası sunmaktadır. BBC’nin (n.d.), yakında National Association to Advance Fat Acceptance (NAAFA) isimli derneğin başkanı olacağı belirtilen Tigress Osborn’a sorarak oluşturduğu ve beden olumlama hareketinin tarihini araştırdığı yazıda, bu hareketin başlangıcının şişman hakları hareketi olduğu belirtilmiştir. Farklı gruplar tarafından sürdürülen ve ötekileştirilmiş insanlara yardım etmek amacını taşıyan bu hareketin erken dönemlerindeki ana akım aktivizminde (genelde NAAFA’yla ilişkilendirilen), beyaz olmayan insanların (people of color [POC]) seslerini duyurmalarına engel olunması birçok grubu marjinalleştirmiştir (BBC, n.d.). Ancak, bu harekette siyahi kadınların yeri çok büyüktür. Hatta Johnson (2019) beden olumlama hareketinin siyahi kadınlarla başladığını ifade etmiştir. Daha derine inmek gerekirse, Batı’da şişmanlık kültürel olarak hep istenmeyen bir durum değildi; ancak Strings’in açıklamasına göre köle ticareti ile birlikte köleleri ayırt etmek için oluşturulan ırksal kategorilerde siyahi insanların obez olduğu ile ilgili inançlar yer almıştır (Mooney, 2020). Strings, şişman fobisinin (fat phobia) köklerinin siyahi karşıtlığı olduğunu ve bunun tarihsel bir gerçek olduğunu ifade etmektedir (Mooney, 2020). Öyleyse, şişman hakları hareketinde ve beden olumlama hareketinde siyahi kadınların sahip olduğu önem ve bu hareketlerin ırkçılık konularıyla ilişkisi gözle görülebilirdir. Fakat beden olumlama hareketinin üyeleri, beden olumlamanın tüm kimlikleri dahil edici/kapsayıcı olmamasını, son zamanlarda vücutları hakkında olumlu düşünen geleneksel anlamda çekici, zayıf beyaz kadınları temsil etmekte olmasını eleştirmektelerdir (Cwynar-Horta, 2016). BBC (n.d.)’ye göre beden olumlama hareketenin popülerleşmesiyle, toplumda en çok marjinalleştirilen bedenler, başlattıkları hareket içinde yeniden marjinalleştirilmiştir. 

Beden olumlama hareketi bahsedilenler ile birlikte birçok eleştiri almaktadır ve hareketin değişmesi gerektiğini düşünen birçok kişi bulunmaktadır. Bu eleştirilerden biri de Weiss (2017)’in ana akım beden olumlama hareketinin içindeki yanlış mesajlardan bahsettiği ve Epifani (2017) tarafından Türkçe çevirisi de bulunan bir yazıdır. Bu yazıda üzerinde durulan birkaç konudan bahsetmek yararlı olacaktır.

• Gerçek kadınların kıvrımları vardır ve/veya Yemeğin salçalısı kadının kalçalısı şeklindeki söylemler sözde beden olumlayıcı sloganlardır ve çok popülerleşmişlerdir. Gerçek kadın ve/veya kadının kalçalısı anlayışı ciddi problemler taşımaktadır; bu ifadeler kadının bazı hallerinin diğerlerinden daha meşru olduğunu ima etmekle birlikte meşru olduğu ifade edilen kadın tipinin kıvrımlı/kalçalı olduğu düşüncesi geleneksel olarak çekici kabul edilen ve natrans bireyleri ayrıcalıklı kılmaktadır. Bunların da üzerine bu düşünce kadın olmayı dişi bir bedene sahip olmaya bağlamaktadır ve belirli tipteki bir dişi bedeni ödüllendirmektedir. Ayrıca kadının ideal beden tipinin tartışılması üzerinden beden olumlanmasının teşviki kadın olmayan kişileri dışta bırakmaktadır; erkeklerin ve non-binary bireylerin de beden imajlarıyla ilgili sorunları vardır (Epifani, 2017; Weiss, 2017).
• Tüm kadınlar kendileriyle ilgili iyi hissetmeli çünkü tüm kadınlar güzeldir söylemi kişinin kendisiyle ilgili iyi hissedebilmesi için kendisini güzel olarak tanımlaması gerekliliğini taşımaktadır. Ancak bir birey kendini güzel olarak tanımlasa da tanımlamasa da iyi hissetmeye hakkı vardır. Bununla birlikte, eğer herkesin güzel olduğunu söylersek kişilerin kendilerini tanımlama haklarını ellerinden almış oluruz. Bu şekildeki bir inanış kişinin değerini görüntüsüne bağlamaktadır. Kadınlara ne hissetmeleri gerektiği söylenmemelidir; bir kadın kendini geleneksel anlamda çekici bulmayabilir ve kendini bu şekilde tanımlayabilir, ancak bu kendisiyle ilgili kötü hissettiği anlamına gelmek zorunda değildir. Bu varsayım tüm kadınların kendilerini görünüşleri ile tanımladığı varsayımından gelmektedir (Epifani, 2017; Weiss, 2017). 
• Bedenini sev söylemi beden olumlama hareketinde yer alan ana mesajlardan birini oluşturmaktadır. Her ne kadar kişiye bedenini sevmeye hakkı olduğunu söylemek iyi bir şey olsa da kişiye nasıl hissetmesi gerektiğini söylenmemelidir. Kişilerin, başka kişileri kendileriyle ilgili kötü hissetmeye teşvik etmedikleri sürece, kendileriyle ilgili nasıl hissettiklerini ifade etmeye hakları vardır. Ayrıca, bedenini sev söylemi trans karşıtı bir ifade olarak da düşünülebilir çünkü fazlasıyla gerçek bir deneyim olan beden disforisini görmezden gelmektedir. Bireylere bedenlerini sevmelerinin söylenmesi yerine beden nötrlüğü gibi farklı seçeneklerden bahsedilebilir (Epifani, 2017; Weiss, 2017).

Beden Nötrlüğü

Beden nötrlüğü düşüncesinin temelinde bedenin nasıl göründüğü değil bedenin neler yaptığını kabul etmek vardır. Bedenleri bireylere belirli şeyleri yapmak için bir imkan tanımaktadır. Stone, beden nötrlüğün, bedenlerimizden nefret etmek veya sevmek ikiliğinde bizlere bir orta nokta tanıdığını ve bedenimizi kabul etmek için bir fırsat yarattığını söylemektedir. Bireylerin bedenlerini sevmelerinin önemli olduğunu belirtmekle birlikte, içinde bulunduğumuz ve bizi “ideal” beden ile ilgili birçok karışık mesaja maruz bırakan toplumda buna ulaşmanın her zaman mümkün olmadığından bahsetmektedir (Weingus, 2018). Kısaca, beden nötrlüğü her zaman vücudumuzu sevemesek de mutlu ve iyi bir hayat yaşayabileceğimiz mesajını taşır (White, 2021).

Beden nötrlüğü bireyin, bedeninin fiziksel olmayan özelliklerini ve yeteneklerini fark etmesini ve bedenini olduğu gibi kabul etmesini teşvik etmektedir. Ayrıca, bu hareket, bedeninin görüntüsünün bireyin değerini belirlemesi mitine meydan okumakla birlikte beden ile ilgili konuşmalardan uzaklaşmak için alan tanımaktadır (White, 2021).

Bu hareket, beden olumlama hareketiyle ilgili bazı endişelerden dolayı ortaya çıkmıştır. Bu endişeler genel anlamda şu şekilde belirtilebilir:

• Geleneksel anlamda çekici, beyaz, engelli olmayan bireylerin beden olumlama hareketini devralmasıyla, beyaz olmayan (POC), daha büyük bedenlere sahip, engelli bireylerin kenara itilmesi
• Beden olumlamanın fiziksel görüntünün kişisel değerin bir parçası olduğunu vurgulaması
• Uzmanların ve bedenlerinden nefret etmekten bedenlerini sevmeye doğru keskin bir değişime gitmekte güçlük çeken bireylerin, beden olumlamanın olası bazı negatif etkilerinden bahsetmesi (White, 2021).

Bu yazı beden olumlamanın kötü bir yaklaşım olduğunu ifade etmeye çalışmamaktadır, fakat beden olumlamanın popülerleşmesiyle mesajının ifadesi de değişmiş ve ana akım beden olumlama hareketi birçok haklı eleştiri almıştır. Beden olumlama hareketini takip eden kişiler hareketin bu eleştirileri hesaba katarak değişmesi gerektiği kanaatindedir. Ayrıca, beden olumlamanın herkese yarar sağlamayabileceğini göz önünde bulundurup beden nötrlüğü üzerine düşünülmesi yararlı olacaktır. 

Referanslar:

BBC. (n.d.). From New York to Instagram: The history of the body positivity movement. https://www.bbc.co.uk/bitesize/articles/z2w7dp3

Cohen, R., Irwin, L., Newton-John, T., & Slater, A. (2019). #bodypositivity: A content analysis of body positive accounts on Instagram. Body Image, 29, 47-57. https://doi.org/10.1016/j.bodyim.2019.02.007.

Cwynar-Horta, J. (2016). The commodification of the Body Positive Movement on Instagram. Stream: Interdisciplinary Journal of Communication, 8(2), 36–56. https://doi.org/10.21810/strm.v8i2.203

Dalessandro, A. (2016, 19 Haziran). 15 influencers define Body Positivity. Bustle. https://www.bustle.com/articles/165804-15-definitions-of-body-positivity-straight-from-influencers-activists

Epifani, E. (2017, 11 Ekim). Beden Olumlama Hareketi adına yayılan olumsuz 4 mesaj. Kaos GL. https://kaosgl.org/haber/beden-olumlama-hareketi-adina-yayilan-olumsuz-4-mesaj

Johnson, M. (2019, 5 Mart). It’s time #BodyPositivity got an intervention. Healthline. https://www.healthline.com/health/beauty-skin-care/body-positivity-origins#1

Mooney, T. (2020, 20 Ağustos). The racial origins of fat stigma. CBS News. https://www.cbsnews.com/news/fat-shaming-race-weight-body-image-cbsn-originals/

Weingus, L. (2018, 15 Ağustos). Body Neutrality is a body image movement that doesn't focus on your appearance: Experts say it could be better for your mental health than body positivity. Huffpost. https://www.huffpost.com/entry/what-is-body-neutrality_n_5b61d8f9e4b0de86f49d31b4

Weiss, S. (2017, 23 Ocak). 4 body-negative messages people spread in the name of Body Positivity. Everyday feminism. https://everydayfeminism.com/2017/01/body-neg-msg-body-positivity/?utm_content=buffer3abd7&utm_medium=social&utm_source=facebook.com&utm_campaign=buffer

White, M. A. (2021, 20 Ocak). How to shift from ‘Body Positivity’ to ‘Body Neutrality’ — and why you should. Healthline. https://www.healthline.com/health/body-neutrality